Mustafa Kemal, yeni kurulacak olan Türkiye Cumhuriyeti Devletinde uygulanacak iktisat politikalarını hangi yolda ve hangi strateji ile gerçekleştirileceği hususunda bir temel oluşturması itibari ile İktisat Kongresinin toplanması görüşündedir. Bu kongre 17 Şubat 1923 tarihinde, Lozan Konferansının dağıldığı ve ulusal sıkıntıların had safhada olduğu bir sırada Kurtuluş Zaferinin noktalandığı kent olan İzmir’de, toplumu oluşturan sınıfları temsil eden 1135 delege ile toplanmış ve katılımcı sayısı 3000’i aşmıştır. Kongre, Kazım Karabekir başkanlığında ve Gazi Paşanın açılış konuşması ile başlamıştır: ‘’… İktisadiyat demek her şey demektir. Yaşamak için, mesud olmak için ne lazımsa bunların tamamı demektir. Tarım demektir, ticaret demektir, say demektir, her şey demektir… Sonuçta tüm dünya bilsin ki, tam bağımsızlığının sağlandığını görmedikçe yürümeğe başladığı yoldan bir an durmayacaktır…’’ Kongre, İktisat Bakanı Mahmut Esat Bozkurt’un konuşması ile devam eder.
Kongreye hakim olan görüş, iktisadi bağımsızlığın kazanılması ve bunun sağlanması için tüm sektörler arasında birliğin sağlanması, yani bir bütün olarak kalkınmaktır. Kongrede ana sektörler itibari ile ekonomik faaliyetler belirlenmiş ve ‘Misak-ı İktisadi Esasları’ altında birleşmiştir.Kongreye sanayi, tüccar, çiftçi ve işçi olmak üzere 4 grup katılmıştır. Gruplar önerilerini kongrenin onayına sunmuş ve bu öneriler uzun tartışma konusu olmuşur. Bu öneri/istek ve alınan kararları ana hatları itibari ile incelersek;
Sanayi grubunun iktisadi esasları:
- 1913 Teşvik-i Sanayi Kanununun getirdiği kolaylık ve yararların genişletilmesi
- Hammaddesi yurt içinde yetişen/yetiştirilen sanayi dallarının kurulması
- El işçiliğinden ve küçük imalattan fabrikaya geçilmesi
- Sanayi kredi bankasının kurulması
- Teknik okulların açılması…
Bunların yanında gümrük tarifelerinin iyileştirilmesi, sanayi teşviki, girdi ve çıktılarda düşük tarifeler uygulanması gibi konularda da kararlar alınmıştır.
Tüccar grubunun iktisadi esasları:
- Ticaret bankasının kurulması
- Borsaların millileştirilmesi
- Tekelciliğe karşı mücadele
- Kredi kolaylıkları sağlanması
- İktisat öğreniminin yaygınlaştırılması ve ticaret okullarının açılması…
Çiftçi grubunun iktisadi esasları:
- Aşar vergisinin kaldırılması
- Rejinin kaldırılması
- İç bölgeleri ihraç limanlarına bağlayacak demiryolu ve limanların yapılması
- Tütün tekelinin kaldırılması
- Ziraat okulları açılıp pratik tarım ile ilgili derslerin verilmesi
- Güvenliğin sağlanması için köylerin toplu halde bulundurulması
- Gölde balık üretimi, hayvan hastalıkları ile mücadele ve tarım atölyelerinin kurulması…
İşçi grubunun iktisadi esasları:
- Amele yerine işçi denilmesi
- Sendika kurma ve grev yapma hakkının tanınması
- 12 yaşından küçüklerin çalıştırılmaması
- Çalışma saatinin 8 saat ile sınırlanması
- Yalnızca gece çalışanlara çift ücret ödenmesi
- Kaza ve hayat sigortasının yapılması
- İşçi çocuklarının geçerli okullarda bedava okutulması
- Asgari ücretin belirlenmesi
- Hastalık sebebi ile çalışamayan işçiye ücret ödenmesi
- Hammaddelerin işlenmeden ihraç edilmemesi…
Genel itibari ile bu çerçeve içerisinde 1931 yılına kadar olan iktisat politikası oluşturulmuştur. Devletin her alanda ekonomiyi, özelliikle sanayii desteklenmesi istenmiştir. Oluşturulan bu çerçeve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kendine yeterli ekonomi kurma idealinin zihinsel ve eylemsel altyapısını oluşturması sebebi ile oldukça önemlidir. Çok zor koşullar içinde kurulan yeni devletin, hızlı ve sağlam sosyo-ekonomik kalkınma arzulamasının ve bunu uygulamaya dönüştürebilmesinin temelinde olan bu kongreyi anlayabilmek ve yorumlayabilmek günümüz ekonomisi ve tarihimiz açısından büyük önem arz etmektedir.
KAYNAKÇA
1- Ülken, Yüksel. 1981, Atatürk ve İktisat, Türkiye İş Bankası Kültür Yay, Ank.
2- Tezel, Yahya S. 2015, Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi 1923-1950, Türkiye İş Bankası Kültür Yay, Ank.
3- Aysan, Mustafa A. 2014, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları, Minval Yay, İst.
4- Hafızoğulları, Zeki. ”Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Düşünsel Temelleri”, (yayın yılına ulaşılamadı.)
5- Koraltürk, Metin- Varlı, Arzu. ”II. Meşrutiyet’ten Erken Cumhuriyet’e Milli İktisadın Sürekliliği ve İzmir İktisat Kongresi”, ÇTTAD, IX/20-21, 2010.
Kapak görseli; http://www.addbornova.org.tr/izmir-iktisat-kongresi/#.Wpq3tWrFLIU adresinden alınmıştır.
