Günümüzde teknolojide yaşanan hızlı gelişme ve yoğun rekabet, kurumların öğrenilmiş olan bilgilerin zamanla yetersiz hale gelmesine sebep olmuştur. Sürekli olarak değişen koşullar kurumlarında buna ayak uydurmasını zorunlu hale getirmiştir. Hızla değişen koşullara ayak uydurmanın yolu ise kurumlarda hizmet içi eğitimden geçmektedir.
Bir çalışan için herhangi bir örgün eğitimden aldığı mesleki bilgiler bir süre sonra yetersiz kalmaktadır. Bunu engellemenin en önemli yolu yine eğitim olarak görülmektedir. Başarının devamı ve verimliliğin sürekliliğini isteyen kurumlar bunu ancak hizmet içi eğitim yatırımları yaparak sağlayabilirler. Kamu çalışanlarının da kendilerini geliştirip yenileyebileceği en önemli kaynak hizmet içi eğitim programlarıdır.
Belirli bir maaş karşılığında çalışması için işe alınmış ya da çalışmakta olan kişilere görevleriyle ilgili gerekli bilgi ve beceri kazandırmak amacıyla verilen belli programlar hizmet içi eğitim olarak adlandırılır. Hizmet içi eğitim, verilen kuruma yönelik hazırlanan programlarla gerçekleştirilmektedir.
Diğer bir tanıma baktığımızda; hizmet içi eğitim; “Personelde hizmetlerin gerektirdiği bilgi ve becerileri kazandırmanın yanı sıra, personelin kendisini geliştirme ve örgüt içinde daha üst konuma yükselme imkânı da sağlayan bir süreçtir.” şeklinde tanımlanmaktadır (Bilgin vd., 2007:11).
Hizmet İçi Eğitim Türleri
Hizmet içi eğitimin hedefleri, personele verilecek eğitim türlerini de belirleyebilir. Ayrıca kişinin yetenekleri, personelin görev yeri, örgütün personel ihtiyacı da söz konusu belirlenmenin etkenlerindendir. Eğitim türlerinin belirlenmesinde değişik ölçütler kullanılmaktadır. Bu ölçütler, eğitim veren kuruluşların türü, eğitimin yapıldığı yer, eğitilenlerin hizmette bulundukları aşama, eğitilenlerin nitelikleri ve görevlerine göre çeşitli sınıflandırmalar yapılmaktadır. Bu sınıflandırmalara bakarsak (Canman, 1995:88);
1- Eğitilenlerin Hizmette Bulundukları Aşamaya Göre Hizmet İçi Eğitim,
2- Üst Kademelere Yükseltilecek Personel İçin Yükselme Eğitimi,
3- Kurumda Görevi Değiştirilecek Personel İçin Alan Değiştirme Eğitimi,
4- Uygulama Zamanına Göre Hizmet İçi Eğitim,
5- Uygulama Yerine Göre Hizmet İçi Eğitim şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
Hizmet İçi Eğitim Kavramının Yasal Dayanağı
Kamu çerçevesinde uygulanan eğitim ya da programlarının yasal dayanakları bulunmak durumundadır. Hizmet içi eğitim kavramının yasal dayanağını da bilindiği üzere 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu oluşturmaktadır. Hizmet içi eğitim kavramı 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 214, 215, 218 ve 219 sayılı maddeleri kapsamında düzenlenmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 214. maddesine göre hizmet içi eğitim; “Devlet memurlarının yetiştirilmesini sağlamak, verimliliğini arttırmak ve daha ileri görevlere hazırlamak amacıyla uygulanacak hizmet içi eğitim, Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığı tarafından ilgili kurumlarla birlikte hazırlanacak yönetmelikler dâhilinde yürütülür.” şeklinde ifade edilmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 215. maddesine göre; “Her kurumda, yetiştirilme etkinliklerini, düzenlemek, yürütmek ve değerlendirmekle görevli birden çok eğitim birimi kurulmalı, kurumlarda da bunlardan birinin merkez eğitim birimi olarak kurulmalıdır.” şeklinde öngörülmüştür.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 218. maddesine göre; “Devlet memurları hizmetle ilgili olarak kurumlarında ya da eğitim merkezlerinde eğitilebileceklerdir.” şeklinde ifade edilmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 219. maddesine göre; “Kurumlar, yıllık hizmet içi eğitim programlarına göre yaptıkları eğitim çalışmalarının sonuçlarını altışar aylık dönemler olarak, Başbakanlık Devlet Personel Başkanlığa rapor vermeye yükümlü kılınmıştır.” Böylece kurumlarda hizmet içi eğitim ile etkinliklerin denetlenmesi amaçlanmıştır.
Hizmet içi eğitim kavramının kurumlarda uygulanma yöntemleri
Hizmet içi eğitimin temel amacı, kişiye hizmetin daha iyi görülebilmesi için gerekli olan bilgi, beceri ve davranışları kazandırmaktır. Dolayısıyla burada karşılaşılan bilgi, beceri ve davranışların hangi yöntemler uygulanarak kazandırılacağı konusu ön plana çıkmaktadır. Hizmet içi eğitim programında uygulanacak olan yöntem, o eğitim programının başarılı ya da başarısız olmasında çok önemli olmaktadır. Çünkü bir eğitim programının başarılı olması, eğitim yöntemlerinin iyi seçilmesine bağlıdır. Uygulanmakta olan hizmet içi eğitim yöntemleri şunlardır (Peker, 2010:9-10-11-12):
1- İş Başında Sistemli Gözetim,
2- Görev Değiştirme Yöntemi,
3- Düz anlatım Yöntemi,
4- Panel,
5- Seminer,
6- Komiteler,
7- Duyarlılık Eğitimi,
8- Örnek Olay,
9- Rol Oynama Yöntemi,
10- Evrak Sepeti Yöntemi,
11- İşi Yaptırarak Öğretme Yöntemi şeklinde konuları ve amaçlarına göre ayrılmıştır farklı yöntemler karşımıza çıkmaktadır.
Sonuç
Genel olarak baktığımızda, çağımızda yaşanan hızlı değişim ve ilerleme kurumları ve çalışanları etkilenmektedir. Sosyal, ekonomik ve teknolojik değişmeler kurumlarda çalışanları yaşanan değişime ayak uydurmaya, yenilikleri öğrenmeye zorunlu olarak yönlendirmiştir. Yaşanan değişimin farkında olan kurum ve kuruluşlar rekabet ortamında yok olmamak adına personelini yetiştirmeyi amaçlamışlardır. Yani bu amaçla personele hizmet içi eğitim vererek, dönemin şartlarına uyumlu, başka kurum personelleriyle rekabet edebilecek güçte personel yetiştirmeyi amaç edinmişlerdir.
Bir ülkede değişen şartlara uyum ve kurumların kalkınması isteniliyorsa bunun yolu eğitime önem vermekten geçmektedir. Yetişmiş ve bilinçli insan gücü kurumlarda kalkınmayı ve ilerlemeyi sağlayacaktır. Verilen hizmet içi eğitimler sayesinde örgütler amaçlarına ulaşırken, çalışanlarda daha bilgili ve yetenekleri gelişmiş bir hale geleceklerdir. Verilecek olan eğitimler gelişi güzel seçilmemeli, daha önceden yapılacak çalışmalar ile kurumun ihtiyacına göre belirlenmelidir. Eğitim bu şekilde verildiği takdirde, iş görenlerin ve yöneticilerin beklentileri doğrultusunda hareket edilmiş olacaktır. Ayrıca yöneticilerin eğitimler bizzat kendilerinin katılımları, çalışanlar üzerinde daha olumlu etki yaratacaktır. Kurumların verimliliğinin yükselmesi ve bu verimliliğin sürekli olabilmesi için verimlilikle elde edilen ekonomik kazanımların da çalışanlara aktarılması gerekmektedir. Aksi halde, verimlilik büyük oranda artmasını beklemek yersiz olacaktır. Düşük moralli çalışanlardan uzun sürekli verim beklemek, çağdaş yönetim ilkelerini uygulayamamak anlamına gelecektir.
Hizmet içi eğitim kavramı bir kurum örneğinde incelenmek istenirse; Tülün YÜCEL’in “TODAİE’de Hizmet İçi Eğitim” adlı çalışması geniş kapsamda bilgi verecektir.
İYİ OKUMALAR..
KAYNAKÇA
Bilgin, K., vd. (2007), Yerel Yönetimlerde Hizmet İçi Eğitim, Matsa Basımevi, Ankara.
Canman, D. (1995), Çağdaş Personel Yönetimi, TODAİE Yayınları, Ankara.
Peker, K. (2010), “Hizmet İçi Eğitim ve Yöntemleri”, Mevzuat Dergisi, Yıl:3, Sayı:156, s.s. 1-16.
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, R.G.:23.07.1963, Sayı:12056.
