Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) tarafından 2010 yılında ileri sürülen ve iki projeden yani İpek Yolu’nun Ekonomik Kuşağı ve 21. Yüzyılın Deniz İpek Yolu’nun birleşik projelerinden ortaya çıkan yeni bir ekonomik projedir. Teklif ilk olarak Xi Jinping tarafından 2013 sonbaharında Kazakistan ve Endonezya’ya yaptığı ziyaretlerde ortaya atıldı [1]. “2015 için sosyo-ekonomik kalkınma planı” ve “hükümetin çalışmaları hakkında rapor” gibi politik belgelerde, “Yeni Bir Kuşak ve Bir Yol” yapımı, Çin’in yeni hükümetine verilen önemli görevler listesine dahil edildi Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi, bu inisiyatifin uygulanmasının 2015 yılında ÇHC’nin dış politika faaliyetlerinin “odak noktası” haline geleceğini vurguladı. Bu dev projenin 2016 yılında kabul edilecek olan “13. Beş Yıllık Plan” planında yer alacağı doğrulandı [2]. Bu Çin inisiyatifinin özü, Çin’in katılımıyla mevcut bölgesel ikili ve çok taraflı mekanizmaları ve etkileşim yapılarını güçlendirerek yeni bir uluslararası işbirliği ve kalkınma modelinin araştırılması, oluşumu ve teşvikidir. Eski İpek Yolu’nun “Tek Kuşak ve Bir Yol” ruhunun devamına ve gelişmesine dayanarak, bölgesel ekonomik ortaklıklar için yeni mekanizmaların geliştirilmesi, ülkelerin ekonomik refahının teşvik edilmesi, farklı medeniyetler arasındaki her alanda kültürel değişimlerin ve bağların güçlendirilmesi ve barış ve sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesi çağrısında bulunmaktadır [3]. Çin’in resmi verilerine göre “Tek Kuşak ve Bir Yol”, “yeni ekonomiler” ve gelişmiş ülkeler de dahil olmak üzere gelişmekte olan ülkeleri birbirine bağlayan Avrasya’nın çoğunu kapsamaktadır. Megaprojenin topraklarında, dünya nüfusunun% 63’ünün zengin kaynak rezervleri vardır ve tahmini ekonomik ölçek 21 trilyon ABD dolarıdır [4].
Dünya ekonomisinin küresel finansal ve ekonomik krizin etkilerinden yavaş bir şekilde toparlanmasının arka planına karşı, dünya toplumu yeni bir etkileşim modeli bulmak ve ekonomik kalkınma için yeni mekanizmalar yaratmak zorunda kalacaktır. Çin ekonomisini dünya ekonomisine entegre etme sürecinde, barış ve insani kalkınmanın sürdürülmesine büyük katkı sağlamak için yeteneklerine uygun olarak daha fazla uluslararası sorumluluk ve yükümlülük üstlenmeye hazırdır. “Tek kuşak ve tek yol” ortak inşaat girişimi, ekonomik faktörlerin serbest, düzenli hareket etmesini teşvik etmeyi, kaynakları etkin bir şekilde tahsis etmeyi ve pazar entegrasyonunu derinleştirmeyi, ülkelerin tek bir kuşak ve bir yol boyunca ekonomik politikalarının koordinasyonunu teşvik etmeyi ve bölgesel işbirliğini genişletmeyi ve derinleştirmeyi amaçlamaktadır. Ortak çabalarla, böyle bir mimari çerçevesinde açık, kapsayıcı ve dengeli bir bölgesel işbirliği mimarisinin oluşumu, tüm fayda ve sürdürülebilir kalkınma fırsatları bu projenin avantajlarının artmasını teşvik eden faktörlerdendir [3]. Başkan Xi Jinpingin Asya 2015 Boao Forumu yıllık toplantısının açılışında dediği gibi ” Tek Kuşak ve tek yol” projesi Çin’in solosu değil de projeye katılan tüm ülkelerin gerçek korosu olacaktır [5]. ” Tek Kuşak ve tek yol” projesi Çin ulusunun yeniden canlanması konusunda “Çin rüyası” Çin’in hedefi uygulanmasında komşu ülkelere yönelik Çin’in dış politikasının anahtar rolü ve Çin liderlik seviyesinin bir sonucu olarak doğmuştur. Xi Jinping göre, komşularına karşı dış politikasının başarılı promosyonu Çin’in gelişmesi için elverişli bir ortam yaratacaktır. Bu proje vasıtasıyla sırayla, tüm komşu ülkeler büyük fayda kazanacak ve birlikte ortak refah gerçekleşecektir. Çinin bu girişim Çin’in Batıya açılması, mal ve sermaye ihraçının Avrasya’da yeni pazarlara gelişimini genişleterek ülkedeki aşırı kapasite sorunu çözmek ve Çin’in batı ve doğu gelişmesinde disproporsi problemini aşmak için yardımcı olacaktır [6].
“Bir kuşak bir yol” mega projesinin kendinde birleştirtiği projeler.
İpek Yolu Ekonomik Kemer
“İpek Yolu’nun Ekonomik Kuşağı” projesi üç trans-Avrasya ekonomik koridorunun oluşturulmasını ele alıyor: Kuzey (Çin – Orta Asya – Rusya – Avrupa), Merkezi (Çin – Orta ve Batı Asya – Basra Körfezi ve Akdeniz) ve Güney (Çin – Güney-Doğu Asya -Doğu Asya – Güney Asya – Hint Okyanusu).
21. Yüzyılın Deniz İpek Yolu
“21. Yüzyılın Deniz İpek Yolu” projesi iki deniz yolunun oluşturulmasını içeriyor: Çin sahilinden Güney Çin Denizi’nden Güney Pasifik bölgesine bir rota; diğeri ise Çin ve Avrupa’nın kıyı bölgelerini Güney Çin Denizi ve Hint Okyanusu üzerinden birbirine bağlamayı öngörüyor.
Proje ile ilgili durumlar.
Rusya ve Çin’in, İYEK’in inşası ile ilgili işbirliği üzerinde işbirliği yapma niyetleri, Mayıs 2015’te iki liderin toplantısı sırasında ortak bir açıklama ile teyit edilmiştir [7]. Rusya ve Çin, AEB ve İYEK çerçevesinde inşaat altyapısının modernizasyonu, inşaat, enerji, kaynak çıkarma ve yüksek teknolojiler alanlarında işbirliği yapabilirler [8].
İYEK çerçevesinde yeni Avrasya demiryollarının yapımı ve BDT topraklarındaki eski binaların yeniden inşası, Avrupa ve Asya-Pasifik bölgesi arasında kargo taşımacılığının karayolu güzergahları üzerinde AEB’nun transit pozisyonlarının güçlendirilmesine yardımcı olmaktadır (şu anda Avrupa ve Asya-Pasifik bölgesi arasındaki kargo taşımacılığının büyük bir kısmı Süveyş Kanalı’ndan teknik kısıtlamalarla geçmektedir). Avrasya’dan Avrupa’ya kadar Asya-Pasifik Bölgesi’nden en kısa karayolu, mesafenin % 50’sini kısaltabilir ve denizle karşılaştırıldığında daha güvenlidir ve ondan çok büyük karlar elde edilebilir. Kazakistan, Çinin İYEK’ni Kazakistan programı “The Light Way” (“Nurly Zhol”) ile yerleştirmeyi kabul etti. Örneğin, Rusya için İYEK’in kuzey yönüne, “Trans-Avrasya Kuşağı RAZVITIE” (TEEP) projesi ve Rusya’nın güvenilir bir jeoloji veri tabanına dayalı bir demiryolu projesi geliştirme konusundaki zengin deneyimini dikkate alarak Trans Sibirya Demiryolları ve Baykal-Amur Ana Hattı’nın modernizasyonu programı ile yerleştirilmesi mümkündür [9].
Kazakistan ve Belarus başkanları, İYEK çerçevesinde Çin ile olan işbirliğini çok takdir ediyor. Belarus, Çin mallarını Avrupa’ya ihraç etmek için uygun bir platform (geçiş merkezi) haline geldi (Çin – Kazakistan – Moskova. Moskovadan ise iki istikamet mevcüt. Minsk – Batı Avrupa; St. Petersburg – İskandinav ülkeleri.) Aleksandr Lukaşenkoya göre, Belarus, Çin ekonomisinin Avrupa Birliği pazarlarına girmesi için bir platform olmaya hazır. Çin tarafı ise, İYEK stratejisinin Belarus’un ulusal stratejisiyle entegrasyonunu kolaylaştırmaya hazır olduğunu ifade etti [10].
Kafkasya devletleri arasında ise bu projeden Azerbaycan ve Gürcistan büyük gelirler kazana bilir. (Bu durumda tabii ki, Türkiyede). Eğer ki, projenin 1. kolu yani İYEK, Hazar denizi vasıtasıyla haraket ederse ve buradan TRASEKA ve ya BTK gibi projelerle işbirliği yaparsa çok kısa bir zamanda bu ölkeler artık gelişmekte olan ülkeler statüsenden çıkacaktır.
Sonuç
Sonuç olarak diye biliriz ki, Çin sosyalist bir ülke olmasına rağmen serbest piyasa ekonomisini de geliştiriyor (Çin dünyada tek piyasa ekonomili sosyalist ülkesidir.) Çin böyle bir mega proje ile artık globalizasyonu yeni bir seviyeye çıkartmışdır.Bu proje dünya ekonomisinde jeopolitik düzlemde bir çok değişiklikler edecektir.Her bir ülkeni yeni pazarlar, yeni vaatler ve yeni ekonomik ve politik stratejiler bekliyor.Bu proje yalnız projede bulunan ülkelerin ekonomik kalkınmasını etkilemiyecek aynı zamanda multiplikatif efekt sayesinde diğer ölkelerinde üretim hacmini kendi etkisini gösterecek ve dünya ülkelerini yeni bir ekonomik düzeye çıkaracaktır.
Kaynakça
- 习近平提战略构想：“一带一路”打开“筑梦空间” ( http://politics.people.com.cn/n/2014/0811/c1001-25439028.html )
- Экономический пояс Шелковый путь ( http://aprcenter.ru/component/k2/328.html )
- Vision and Actions on Jointly Building Silk Road Economic Belt and 21st-Century Maritime Silk Road ( http://en.ndrc.gov.cn/newsrelease/201503/t20150330_669367.html )
- 习近平“一带一路”构想战略意义深远 ( http://news.cri.cn/gb/42071/2014/10/10/882s4720906.htm )
- Xi on “Belt and Road”: Not China’s solo but inspiring chorus ( http://www.xinhuanet.com//english/2015-03/28/c_134105208.htm )
- 三大区域发展战略为经济发展提供有力“抓手” (Стратегия развития трех районов обеспечит условия дальнейшего экономического роста) ( http://finance.people.com.cn/n/2014/1208/c1004-26164002.html )
- Совместное заявление Российской Федерации и Китайской Народной Республики о сотрудничестве по сопряжению строительства Евразийского экономического союза и Экономического пояса Шёлкового пути ( http://kremlin.ru/supplement/4971 )
- ЕАЭС и КНР в рамках Шелкового прорабатывают проекты в ТЭК и логистике ( https://ria.ru/20150417/1059099953.html#ixzz3ar005uh7 )
- Сазонов С. Л. Россия и Китай в Евразийском транспортном коридоре / С. Л. Сазонов // Азия и Африка сегодня. −2014. -№ 8. -С. 12-18
- Лукашенко предлагает инвесторам КНР использовать преимущества ЕАЭС РИА Новости, 11.5.2015. ( https://ria.ru/20150511/1063830613.html )
