Avrasya Ekonomik Birliği 29 Mayıs 2014’te imzalanan anlaşma ile kurulmuş uluslararası bir ekonomik entegrasyon teşkilatıdır. Birliğin faaliyetleri resmi olarak 1 ocak 2015’de başladı. Onun içeriğine Rusya, Kazakistan, Belarus, Ermenistan ve Kırgızistan dahildir. Bu birlik dünya pazarında ülkelerin rekabet modernleştirilmesi, katılımcı ülkelerin ekonomisini ve karşılıklı ekonomik işbirliğinin gelişimini güçlendirmek için yaratılmıştır. Ayrıca, Gümrük Birliğinin faaliyeti, tıbbi malzemelerin ve tedavi araçlarının döngüsünün ayarlanması, gümrük ayarlanması, dış ticaret politikası, teknik düzenleme, temizlikçi, veterinar-sanitar, karantina ve fitosanitar önlemler, tüketicilerin haklarını savunma, makroekonomik politika, para politikası, hizmet ticareti, yatırımların hayata geçirilmesi, finans piyasalarının ayarlanması, vergiler ve ödemeler, rekabetin ilke ve kuralları, doğal tekeller, enerji, ulaşım, devlet (belediye) satleri, entelektüel mülkiyet, sanayi ve tarım sanayi kompleksi, emek göçü ve s. birliğin temel öncelik alanlarındandır.
Güney Kafkasya ile Orta Asya’nın entegrasyonu üç senaryoda gerçekleşebilir.
- Avrasya Ekonomik Birliği’nin faaliyetlerinin başarılı olması halinde Güney Kafkasya ve Orta Asya’nın ekonomik davranışı.
- Rusya, ABD, Avrupa Birliği ve Çin arasındaki cari “Statüko” nun korunması sırasında Güney Kafkasya ve Orta Asya’nın ekonomik davranışı.
- Avrasya Ekonomik Birliği’nin faaliyetlerinin başarısız olacağı halde Güney Kafkasya ve Orta Asya’nın ekonomik davranışı.
Birinci halde yani Avrasya Ekonomik Birliği’nin faaliyetlerinin başarılı olması halinde Güney Kafkasya ve Orta Asya’nın ekonomik davranışı nasıl olacak?
Elbette Avrasya Ekonomik Birliği ile sıkı işbirliğine girecektir.Sıkı işbirliği derken yani o teşkilatın üyesi olmak, ya gözlemci statüsünde ya da reel statüde oraya katılmak ve oranın bize verdiği geniş imkanları kullanmak demektir. Azerbaycan da dahil olmak üzere bütün Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri buna göre hareket edecektir.Aslında üye olmak bizim işimize yarıyor.Çünki çok büyük bir Pazar ve bu pazarın rekabet düzeyi bize çok uygun geliyor dolayısıyla çok büyük gelirler vardır.Artık Kazakistan ve Kırgızistan hatta Ermenistan oranın üyesidir. Ama biz Ermenistan’la birlikte oranın üyesi olamayız. Zira bizim büyük bir sorunumuz var-Karabağ sorunu! Ermenistan bizim Karabağ’ımızı geri vermezse biz o birlikte olamayız. Hatta bize ordan şimdiki gelirlerimizden 10 kez daha artık gelirler gelse bile biz oraya girmeyiz.Ancak Karabağ sorunu başarıyla çözümlenirse biz oraya dahil olabiliriz.
İkinci halde saydığımız devletler arasında “Statükuo” korunsa,Güney Kafkasya ve Orta Asya ülkeleri gerginlik ve baskı çerçevesinde yaşayabilir. Bu ülkeler için esnek kur sistemi kendini doğrultacaktır.Amma bu durum sonuç itibariyle ABD, Avrupa Birliği ve Çin’in jeoekonomik konumuna olumlu etkisini gösterecektir. Azerbaycan ve Kazakistan ekonomisinin çeşitlendirilmesine yönelik ekonomi politikası yavaş yavaş kendi meyvesini verecektir.Lakin bu zaman bu ülkeler ekonomik çeşitlilik için yeni satış pazarları arayacaklar.Bu satış pazarları pozisyonunda ise post-sovyet ülkeleri kalacaktır.Çünkü bu ülkelerin rakabet düzeyi neredeyse aynı. Trans-Bölgesel enerji projelerinin gerçekleşmesi durumunda Azerbaycan’ın enerji kaynaklarının ihracı yavaş yavaş aşağı düşebilir.Bu durumda iç ekonomik politikasının büyük bir kısmı Azerbaycan’dan bağımlı olan Gürcistan’ın da durumu çok zor olacaktır. Ermenistan’ın ise sosyo-ekonomik durumu tamamen Rusya’nın eline geçecektir. Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan’ın ekonomisinde çok da değişiklik gerçekleşmeyecektir. Türkmenistan ise önceki gibi enerji alanında kendi tarafsız konumunu koruyacaktır.
Eğer olaylar üçüncü senaryo üzerine cereyan ederse yani Avrasya Ekonomik Birliği’nin faaliyetlerinin başarısız olacağı halde Azerbaycan hızlı gelişim edecektir.Azərbaycan Avrupa ekonomisine entegre edecek, Avrupa ile Azerbaycan’ın karşılıklı ekonomik işbirliği güçlenecektir.En önemlisi ise bu durumda Azerbaycan Doğu ve Batı arasında bir köprü gibi beklentileri çok olacaqdır.Çünkü Azerbaycan Güney Kafkasya koridorunda yer alıyor ve bu koridorda özellikle Çin’in ilgisi vardır.Eğer TRACECA programı hayata geçirilse o Azerbaycan’dan gelip geçiyor ve Azerbaycan’dan gelip yük taşımalarını gerçekleştiren Çin kendi masraflarını 2 defa azaltıyor.Bu Çin için çok iyi bir şanstır.Aynı zamanda Batı ülkelerinin Çin ile işbirliği yine Azerbaycan’dan gelip geçiyor. Bu durumda Azerbaycan’ın devlet taşımalarından aldığı transit parası Azerbaycan’ın şimdiki Gayrisafi yurt içi hasılasından (GSYİH) fazla olabilir.
Azerbaycan’ın adaptiv mekanizması: Toleranslık ve çokkültürlülük
Ben düşünüyorum ki, Avrasya Ekonomik Birliğinde Azerbaycan’ın katılarak kazanacağı gelirler Avrupa Birliği’ne entegrasyonu sonucunda elde edilebilir gelirlerden daha fazla olacaktır. Çünkü her bir ülkenin milli ekonomisinin uluslararası rekabet düzeyi vardır. Azerbaycan ekonomisi ve Batı ülkelerinin ekonomisi.Bu gün açık ekonomi ortamında hem para hem de yatırım çatışmasında Azerbaycan elbette daha çok kaybeden ülke olarak nitelendirebilir. Fakat post-sovyet coğrafyasına entegrasyon da Azerbaycan’ın başarısı daha çok olacaktır.Çünkü bu Azerbaycan için büyük ve geleneksel pazardır. Tüm durumlarda Azerbaycan çok hızlı bir şekilde esnek dış ekonomik politikaya geçmelidir. Yani Azerbaycan bugün dünya oyunlarını belirleyen bir ülke deyil.O nedenle de Azerbaycan’ın bölgesel ve küresel düzlemde ortaya çıkacak herhangi bir duruma adaptiv bir mekanizması hazır olmalı ve bu adaptiv mekanizmanın birinci şartı bizim ülkemizin yaptığı amaçlı politikadır.Nedir bu? Toleranslık ve çokkültürlülük.Yani biz dünyadaki rengarengliyi kabul ediyoruz.Bizde renge göre,dile göre ve s. ayrımcılık yoktur. Ve bu yönde de biz kendi politikamızı kuruyoruz.Biz milletimizin gelişimi için ekonomimizi geliştiriyoruz.Bizimle işbirliği (ticaret işbirliği, yatırım işbirliği, bilimsel işbirliği, kültürel işbirliği vb.) yapmak kime yararlıysa, bizim kapılarımız her zaman açık.Biz sizleri bekliyoruz ve ya bekleyin biz geliyoruz.
Kaynak
- 2016-cı ilin Azərbaycan Respublikasında “Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı (http://www.president.az/articles/17437)
- 5-16 Noyabr 2014-cü il Qazaxstanın Alma Ata şəhərində Avrasiya Sosial Elmlər Forumunda i.e.n. dos. Mənsur Bərxudarovun çıxışı.
- Avrasiya İqtisadi İttifaqının rəsmi saytı (http://www.eaeunion.org/?lang=en)
- Avrasiya İqtisadi İttifaqının yaranması ilə bağlı müqavilə (http://www.eaeunion.org/?lang=ru#info)
