İktisat bilimine göre; insanların tüketimi, insanların yedikleri, içtikleri, kullandıkları, harcadıkları faydalandıkları mal ve hizmetler belirli bir doğru üzerinde ya da belli bir eğri üzerinde hareket eder. Bu faaliyetler üzerinden veriler toplanır, o veriler bir forma dökülür analiz edilir buradan elde eden analiz çıktılarına tüketim kalıbı denilmektedir.
Tüketim kalıplan oluşturulurken gelirden faydalanılmaktadır. Korelasyon ilişkisi açısından önemli kavramlar arasında gelmektedir. Gelir düzeyine bakıldığında, insanların gelir gruplarına göre kategoriye ayrılmaktadır. “Gelir düzeyine göre tüketicileri beşe ayırırsak, bu ayrımı başarılı olarak yapabiliyorsak tüketim üzerinden yapabileceğimiz analizlerde de başarılı olabiliriz. Dünyada da bilimsel olarak kabul gören bir yaklaşım modelidir. Fakat tüketimdeki belirsizlik, insan davranışlarındaki farlılıklardan kaynaklandığından her şey karmaşık bir hal almaktadır.
Tarihten günümüze kadar salgın hastalıklar, kuraklık, kıtlık, göç hareketleri toplum üzerinde ekonomik, psikolojik, sosyolojik etkileri olduğunu bilmekteyiz. Aralık ayında Çin’de ortaya çıkan COVİD-19- virüsü dünyayı etkileyecek boyuta ulaşmıştır. Virüsün ortaya çıkmasından sonra gözler hane halkları tüketim ürünlerine çevrilmiştir. Uzmanlara göre virüsten korunmak için temel önlem, sabun, kolonya ve hijyenik sıvıları düzenli kullanarak ellerimizi temiz tutmak. Öte yandan karantinalar arttıkça tuvalet kâğıdı stoklarının tükenmesi bilim insanlarını şaşırtan bir durum olmaktadır. Bu durumun sebebi, Covid-19’un sindirim sistemini çok fazla etkilememesi ve görülen semptomlar ve ileri aşamada yaşanılan rahatsızlıklarda ishal semptomu öne çıkmamaktadır. Aklımıza gelen soruların arasında tuvalet kâğıdı stoklarının hızlı tükenmesinin sebebi nedir? Sorusu öne çıkmaktadır.
Dünya Ekonomik Forumu’na açıklama yapan Melbourne Üniversitesi’nden Brian Cook’a göre bu bir “stresle mücadele tepkisi.” Cook, “Batılı birçok insanda tuvalet kâğıdı eksikliğinde tuvalet temizliğine karşı olumsuz bir bakış açısı olduğunu” belirtti. Bir diğer sebep, insanların tuvalet kağıdını pratik bir hijyen aracı olarak görmesi gelmektedir. Cook’a göre üçüncü sebep, tuvalet kâğıdı stoklamanın düşük maliyetli olması. İnsanlar kendilerini risk altında hissettiklerinde düşük maliyet karşılığında “güvence hissi” satın alıyor.
Tuvalet kağıdının “Bozulma riski yok ve sonuna kadar kullanması garanti olan bir ürün” olarak tanımlayan Ekonomist David Savage sözlerini şöyle sürdürdü: “Çoğu insanın hızla tükendiği için tuvalet kağıdına daha fazla ilgi gösterdiğini düşünüyorum. Ayrıca 1-2 hafta izole kalmanız gerekirse ihtiyaç duymanız da kaçınılmaz.” olarak değerlendirirken bildiğimiz gibi market raflarında en çok yer kaplayan ürünlerin başında gelirken hızla tükenmesi çok dikkat çekici olmaktadır.
The Independent’e konuşan Pandemi Psikolojisi kitabının yazarı Steven Taylor’a göre bu duygunun altında yatan neden iğrenme duyarlılığının artması. Taylor “İğrenme, sizi bazı kirlenmelerden kaçınmanız için uyaran alarm mekanizması gibidir. Eğer salya kaplı bir korkuluk görürsem ona dokunmam, tiksinti hissederim. Bu yüzden enfekte olma korkusuyla tiksinti arasında çok sıkı bir bağ var. Tiksinti yaratan şeyleri ortadan kaldırmak içinse tuvalet kağıdından daha iyi bir araç yok. Bence tuvalet kağıdının koşullu bir güvenlik sembolü haline gelmesi bu yüzden” dedi.
Central Queensland Üniversitesi’nden Alex Russell ise olaya farklı bir bakış açısı ile yaklaşıyor: “İnsanlar sadece tuvalet kâğıdı stoklamıyorlar. Yüz maskelerinden el hijyen sıvılarına kadar her türlü ürün yağmalanıyor. Konserve ve uzun ömürlü yiyecekler de en çok alınan ürünlerin arasında yer alıyor. İnsanlar korkmuş durumda ve stok yapıyorlar. İhtiyaç duydukları her şeyi alıyorlar ve bir tanesi de tuvalet kâğıdı.” Russell’ın yaklaşımında tuvalet kağıdının yer kaplayan bir ürün olmasının da yeri var. Tuvalet kâğıdı raflarda daha çok yer kaplayan ve stoklama alanı gerektiren bir ürün olduğu için insanların “dikkatini çekiyor.” Russell’a göre en önemli faktör, tuvalet kağıdının yerini doldurulamayacak bir ürün olması. Eğer süpermarkette aradığınız gıdayı bulamazsanız, alternatiflerine yönelebilir ve düşündüğünüzden tamamen farklı bir akşam yemeği yiyebilirsiniz. Ancak söz konusu tuvalet kâğıdı ise onun yerini başka bir ürün ile doldurmanız mümkün değildir… Yine de sakin olup, tüketiciler olarak mantıklı düşünmemiz gerekiyor. Düzenli yemek yediğimiz takdirde her gün bir kez tuvalete çıkmak 2 yıllık tuvalet kâğıdı stoklamamızı gerektirmiyor.
Bilgilerimizin ışığında öncelik, halkın davranış biçiminin kendi kendini gerçekleştiren kehanet yaratmamasını teşvik etmek olmalıdır. Bazı ülkelerde özel sektör tarafından uygulanan gayri-resmi rasyonlama uygulamaları ile kişi başına alınacak ürün miktarı kısıtlanarak müşterilerin yeterli miktarda ürün satın almaları sağlanmakta ve kontrollü bir şekilde aşırı talebin önüne geçilmektedir. Piyasa ekonomisinde esasen ürünlere alışılmadık yoğun talep artışı, fiyat artışı ile karşılaşır. Artan fiyat seviyesi hem üretimin artmasını teşvik eder hem de yoğun talep artışını baskılayarak ani kıtlıklar karşısında arz ve talep koşullarını yeniden dengeye gelmesi için itici güç oluşturur. Ancak, piyasa sisteminin işlemesi içinde bulunduğumuz konjonktürde fırsatçıların da önünü açacağı için, zaten endişeli olan insanların güvenini daha da sarsacaktır. Bu nedenle devletin piyasa sisteminin işleyişine tüketiciyi koruyacak şekilde ‘tavan fiyat’ kapsamında müdahalesi iyi niyetli bir yaklaşım olacaktır.
KAYNAKÇA
https://www.ekodialog.com/Makaleler/tuketim-kaliplari-tuketicinin-yeni-yuzu.html
Cook, B. (2020). Neden Panik Halinde Tuvalet Kağıdı Alıyoruz? Hürriyet Gazetesi. (27.03.2020)
Savage, D. (2020). Neden Panik Halinde Tuvalet Kağıdı Alıyoruz? Hürriyet Gazetesi. (27.03.2020)
Taylor, S. (2020). Neden Panik Halinde Tuvalet Kağıdı Alıyoruz? Hürriyet Gazetesi. (27.03.2020)
Russell, A. (2020). Neden Panik Halinde Tuvalet Kağıdı Alıyoruz? Hürriyet Gazetesi. (27.03.2020)
https://www.milliyet.com.tr/pembenar/galeri/neden-panik-icinde-tuvalet-kagidi-satin-aliyoruz-6167639/8
https://www.paradurumu.com/foto-galeri/harcama/cilginca-stok-yapmanin-altinda-yatan-asil-sebep-ne-galeri-5040?sayfa=5
https://www.independentturkish.com/node/147391/sağlik/insanlar-neden-panikle-tuvalet-kağıdı-satın-alıyor
https://daktilo1984.com/forum/tuvalet-kagidi-krizi-ve-panik-ekonomisi-uzerine/
