Genellikle Soğuk Savaş’tan, ABD’nin en büyük rakibinin Rusya olduğunu düşünüyoruz. Evet, jeopolitik anlamda durum böyle olabilir, ancak ABD ekonomik alandaki rakibi olarak Çin’i görmektedir. Öyle de olmalı, çünkü Çin şu anda dünyada GSYH hacmine göre ikinci, ABD ise birinci yere sahiplenmekdedir [1]. Bazı bilim adamlarının beş yıl önceki tahminlerine göre, Çin’in 2020’de GSYH hacimine göre ABD’yi geçmesi gerekiyordu.Lakin ABD ve Çin arasında 2018 yılında başlayan ticaret savaşı bunu engelledi.Çinin GSYH hacminde ABD-yi geçmemesi için ABD bir ticaret savaşı başlattı.
Grafik 1. ABD ve Çin’de Kişi başında düşen GSYH’nın büyüme oranı. [2]
İlk olarak, Çin ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki 2017 yılında gerçekleşen dış ticarete bakalım.
Çin’in ABD’ye ihracatı
- Elektrikli ekipman – 146 milyar dolar;
- Makine ve ekipman – 110 milyar dolar;
- Mobilya ve Yatak – 32 milyar dolar;
- Oyuncaklar ve spor malzemeleri – 26 milyar dolar;
- Plastik – 16 milyar dolar;
- Hizmetler – 17 milyar dolar.
Aynı zamanda, ABD Çin’e ihracat yapıyor
- Hizmetler – 58 milyar dolar;
- Uçaklar – 16 milyar dolar;
- Makine ve ekipman – 13 milyar dolar;
- Tahıl, meyve (soya fasulyesi) – 13 milyar dolar;
- Arabalar – 13 milyar dolar;
- Elektrikli ekipman – 12 milyar dolar. [3]
Gördüğümüz gibi, dış ticaretten en çok Çin kazanıyor.Bu mesele ise ABD-nin yeni yönetimini çok sinirlendiriyor. Bu ticaret savaşında, ABD yönetimi Çin’i özel ekonomik bölgelerde vergi indirimlerinin yıllarını uzatmak, Çin Yuanı’nın gönüllü olarak devalüasyonu ve sahte patentlerin alınması konusunda suçlamaktadır. ABD’nin asıl amacı Çin’i ticaret savaşında yenmek, şimdi bu konuya bakalım.
Çin’de kanunen özel ekonomik bölgelerdeki vergi muafiyetleri 10 yıl için belirlendi, ancak Çin, bu muafiyeti 30 yıldan fazla bir süredir yabancı yatırımcılara, özellikle ABD’li yatırımcılara uyguluyor.Bu nedenle, ABD’deki yatırımcılar, ucuz iş gücü ve yüksek vergi imtiyazları ile Çin’de faaliyet göstermeye devam ediyor [4].
ABD Başkanı Donald Trump, Çin’i istimarcı olarak adlandırdı ve Çin’den gelen ürünler için yüksek tarif oranları getirdi. 23 Ocak 2018’de ABD Başkanı Donald Trump, ülkeye ithal edilen güneş panellerinde % 30′ luk bir tarife belirledi; Tarife 4 yıl boyunca geçerli olacak, yıllık % 5 azalarak, % 15 seviyesine düşecek.Ayrıca, büyük ev tipi çamaşır makinelerinin ithalatı için de bir tarife belirlendi (ilk 1,2 milyon ithalat için % 20 – bir sonraki için – % 50) Bu tarife 3 yıl için geçerli olacak ve aynı zamanda ilk 1,2 milyon otomobil için % 16’ya ve daha sonra % 40’a kadar kademeli olarak azalacaktır [5].Güneş pili üretiminde dünya lideri olan Çin, ABD’ nin benzer hareketleriyle “büyük hayal kırıklığını” dile getirdi. 23 Ağustos 2018′ de ABD liderliği Çin’den ithal edilen mallara % 25 oranında vergi belirledi.Bu ithal edilen mallar listesinde 16 milyar dolar değerinde 279 Çin ürünü bulunuyor. Aynı gün, 23 Ağustos’da, Çin, ABD’ nin ithalat vergilerinin bu girişimi ile ilgili olarak Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) dava açtı. [6]
Çin ABD’nin tüm bu siyasetine karşılık vermek için, Çin Yuanı’nı gönüllü olarak devalüe ediyor. Öyle ki, Çin hükümeti yuanı gönüllü olarak devalüe ederek ihracatı teşvik etti. Ülkedeki ulusal para biriminin düşük değerinden dolayı, Çin’deki mallar yabancı alıcılar için daha ucuzdur. Örneğin, eğer yuan dolara karşı 5% değer kaybederse, o zaman ABD’lilerin aldığı bir bilgisayar 5% daha ucuzdur.ABD Çin mallarına karşı ne kadar yüksek tarif oranları tatbik ediyorsa bir o kadar da Çin hükumeti, yuanı devalüe ediyor. Sonuç olarak, Amerikalı iş adamları Çin’den aldıkları mallar için ek bir ücret ödemiyorlar. Bugün Çin hükumeti yuanın devalüasyonu için yeni yollar arıyor. ABD’nin bu adımı DTÖ prensiplerine çok aykırı.
Grafik 2. 1990-2017- yılları arasında Çin ve ABD’nin yüksek teknoloji ihracatı (ABD doları ile) [7]
Grafiğe baktığımızda, Çin’in 2017 yüksek teknoloji ihracatının 504.381 milyar dolar, ABD’nin yüksek teknoloji ihracatının ise 110.10 milyar dolar olduğunu görüyoruz. Çin yüksek teknoloji ihracatında ABD’yi geçmiştir. Bu kalkınmanın önünü kesmek için ABD, Çin’in Huawei şirketini siyah listeye saldı. Genel olarak, Huawei, dünyada 5G teknolojisini en ucuz ve en hızlı üreten şirket olduğu için ABD’yi endişelendiriyor. Eski zamanlarda boğazları fethederek dünyaya hükmetmek mümkündü şimdi ise 5G teknolojisini hızlı ve ucuz yapan ülkeler dünyaya hükmediyorlar.Çünkü 5G teknolojisi dünya ekonomisi ve siber güvenlik standartlarını tamamen değiştirecektir. ABD’nin Huawei şirketine karşı bu kadar tepkisine rağmen bu siyaset Huawei şirketini etkilemedi. Öyle ki, 5 Haziran 2019’da en büyük Rus cep telefonu operatörü MTS, Çinli telekom – cihaz üreticisi Huawei şirketi ile, 5G teknolojilerinin geliştirilmesi ve Rusya’daki beşinci nesil iletişim ağlarının pilot kullanımına ilişkin bir anlaşma imzaladığını söyledi [8] .
Günümüzde ticaret savaşı devam etmektedir. ABD ve Çin müzakere etmeye başlasa da eski politikalarından çekilmiyorlar.Biz Çin’in bu savaşta daha büyük bir avantajı olduğunu düşünüyoruz. Çünkü ABD’nin aksine Çin’in her konuya karşı uyarlanabilir bir mekanizması var.
Dipnot ve Kaynakça
- E.A.Qəribli, A.C.Əzimzadə “Çin iqtisadi inkişaf modelinin spesifik xüsusiyyətləri” Azərbaycan Dövlət İqtisad
- Universitetinin Elmi Xəbərləri 2018 yanvar – mart s. 136 (2018)
- Dünya Bankasının GSYH ile ilgili istatistik göstergeleri. https://sdg-tracker.org/economic-growth
- The People’s Republic of China Office of U.S. Trade Representative (ustr.gov).
- А.Д. Тужилин “Развитие особых экономических зон в Китае” Современные научные исследования и инновации. № 1 (2016)
- President Trump Approves Relief for U.S. Washing Machine and Solar Cell Manufacturers (англ.). Office of the U.S. Trade Representative (ustr.gov) (Jan 2018).
- Китай подал иск в ВТО из-за новых пошлин США // РБК
- Dünya Bankasının yüksek teknoloji ihracı ile ilgili istatistik göstergeleri https://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.TECH.CD?locations=CN-US
- МТС и Huawei договорились о развитии 5G в России https://ria.ru/20190605/1555295921.html
