10 yıl boyunca Ermenistan’ı yöneten Serj Sarkisyan 23 Nisan 2018’de resmi olarak istifa ettiğini açıkladı. Sarkisyan başkanlık sisteminden parlamento sistemine geçen Ermenistan’a istifa sözü vermişti; fakat sözünden dönen Sarkisyan’ı halk zorladı ve sözünü tutmak zorunda bıraktı. Ermenistan ekonomiden siyasete, savunmadan dış siyasete kadar Rusya’ya bağlı bir devlet olmuştur. Sarkisyan, yönetimi elden bırakmamak için elinden geleni yapsa da Rusya ile halkı arasında sıkışmıştı. Bu sıkışıklığın sebebinin içerideki yolsuzluk, işsizlik ve ekonomik sorunlar olduğunu ısrarla görmeyen Sarkisyan yönetimi halkın zoruyla istifa etmek zorunda kaldı.
Başbakanlığa geçici olarak oturan Karen Karapetyan Rus enerji devi Gazprom’da görev yapmış bir siyasetçi. Sarkisyan’ın istifasını Rusya’nın bir hamlesi olarak da değerlendiren uzmanlar da var. Ermenistan’da Sarkisyan’ın başbakanlıktan istifa etmesinin ardından milletvekili Paşinyan’ın öncülüğünde yeniden toplanan muhalifler, hükümet karşıtı eylemlere başlamıştı. Hükümet binasının bulunduğu Cumhuriyet Meydanında geç saatlere kadar süren protesto mitingine binlerce kişi katıldı.
Karapetyan’ın geçici başbakanlığının yasa dışı olduğunu iddia eden Paşinyan, başbakanın istifası sonrası hükümet üyelerinin hepsinin istifa etmiş sayılacağına dikkat çekti. Paşinyan, ”Bizim tek bir isteğimiz var. O da acilen Ermenistan Cumhuriyet Partisinin yönetimi şartsız bir şekilde teslim etmesidir. ‘diye konuştu.[1](aa.com.tr\ ,2018)
‘Benim adımım’ ismiyle başlayan muhalif hareketin lideri eski bir gazeteci olan ve sonradan milletvekili seçilen Nikol Paşinyan daha siyasete ilk atıldığında Serj Sarkisyan’ın karşısına çıkmıştı. Bugün Elk (Çıkış) koalisyonunda milletvekili olarak siyaset yapan Paşinyan, birkaç hafta önce muhalefete öncü olarak siyasette bir anda önemli aktör haline geldi. Başbakan Serj Sarkisyan’ı istifa ettirmesi ile eli daha da güçlenen Paşinyan, ülkede bulunan diğer muhalif grupların ve geniş halk kitlelerinin desteğini almış durumdaydı. Muhalifler tarafından yeni kurulacak hükümetin ‘başbakan adayı’ olarak ilan edilen Paşinyan, iktidarda bulunan Ermeni Cumhuriyet Partisi’nin yönetimden tamamen çekilmesini, yeni bir geçici hükümetin kurulmasını ve hemen erken seçime gidilmesini talep ediyordu.
Paşinyan, protesto mitinglerini talepleri yerine getirilinceye kadar sürdürmede kararlı olduğunu açıklamıştı. Geçici hükümet ise şimdilik muhalefetin sokak eylemlerine herhangi bir karşılık veremedi. Bunun, hem geniş halk kesimlerinin muhalefeti desteklemesi hem de iktidar partisi içerisinde muhalefetin karşısına konulacak ismin belirlenememiş olmasından kaynaklandığı belirtmişti. Diğer yandan Sarkisyan’ın görevi bırakmasıyla yetinmeyen muhalif hareketin taleplerinin nasıl karşılanacağına karar verilmeye çalışıldı.
Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan ise ülkedeki durumun istikrarlı hale gelmesi ve taraflar arasında uzlaşma sağlanması çabasında olmuştu. Sarkisyan, ülkedeki durum ve krizin çözümü yönünde parlamentodaki siyasi parti temsilcileri, parlamento dışındaki siyasi hareketlerin temsilcileri ve siyaset bilimcilerle bir toplantı gerçekleştirdi. Cumhurbaşkanlığı cephesinde, ortaya çıkan sorunların mevcut anayasal süreçlerin kullanılarak çözülmesi, gerekirse seçim yasası ve diğer anayasa değişikliklerinin yapılarak erken seçime gidilmesi görüşü hakim kılınmıştı. Ermenistan’ın üzerinde büyük etkisi olan Rusya cephesinde durumun sakinleşmesi beklentisi vardı.
Sokakta ise durum daha hareketliydi Başkent Erivan caddeleri günlerdir adeta bayram havası vardı. Hükümet binasının bulunduğu Cumhuriyet Meydanı’nda yapılan danslı, müzikli, korna sesli ‘barışçıl’ protesto eylemlerine ağırlıklı olarak genç kesim ilgi gösteriyor. Çocukları ile birlikte ailece eylemlere katılanların yanı sıra asker ve polis üniformalı göstericilerin de muhalefete verdiği destek gözden kaçmamıştır. Muhalefeti destekleyen taraftarlar zaferin elde edileceğinden emin gözüküyordu.
Ancak şu ana kadar Paşinyan’ın Ermenistan’ın mevcut sorunlarını uzun vadede çözmek için ortaya koyduğu herhangi bir manifesto ya da program bulunmuyor. Kısa vadede bütün eylemler şimdilik yönetimin değişmesi amacıyla gerçekleştiriliyor gibi gözükmekte.
Parlamentoda yeni başbakanı belirleyecek seçim 1 Mayıs için gündeme alınmış olsa da sokağın tepkisi azalacak gibi görünmüyor. Kalabalık halk ve diğer muhalif kesimlerin desteğini hisseden Paşinyan, kendisinin de ifade ettiği gibi yeni geçici hükümet kuruluncaya ve erken seçim kararı alınıncaya kadar eylemlerini sürdürecek. Mevcut yönetim de bu duruma karşı bir süre daha direneceğinin işaretlerini veriyor.[2]( aa.com.tr/ 2018)
Tek aday olarak parlamentoda seçime giren muhalif hareketin lideri Paşinyan, başbakanlık için gereken oyu alamadı. Parlamentoda özel oturumla yapılan başbakanlık seçiminde Paşinyan, genel kurula gelen 102 milletvekilinden sadece 45’inin desteğini alabildi. Seçimde iktidardaki Ermenistan Cumhuriyet Partisi, 56 ret oyu verdi. Gereken 53 oyu alamayan Paşinyan, başbakan olamamıştı.
Ermenistan yasalarına göre Parlamento’da yapılan seçimde ilk turda başbakan seçilmezse, 7 gün sonra ikinci tur seçim yapılıyor. İkinci tura milletvekillerinin en az 3’te 1’nin gösterdiği adaylar katılabiliyor. Bu turda da başbakan seçilemez ise parlamento dağılıyor ve erken seçime gidiliyor. Milletvekili seçimleri, parlamento dağıldıktan en erken 30, en geç 45 gün sonra yapılıyor. Yeni parlamentonun oluşturulmasına kadar şimdiki geçici başbakan ve hükümet görevlerine devam ediyor.[3]( aa.com.tr/ 2018)
Ermenistan’da muhalif hareketin lideri Nikol Paşinyan’ın, Başbakan seçilememesinin ardından yaptığı çağrı üzerine başlayan eylemler ülke genelinde yayılarak devam etmişti. Erivan’da hayatı durma noktasına getiren eylemlerin artması üzerine Ermenistan’ın Geçici Başbakanı Karen Karapetyan yazılı açıklama yaptı. Ülkedeki bütün siyasi güçlere irade, kararlılık ve esneklikle müzakere masasına oturma çağrısında bulunan Karapetyan, açıklamada, “Siyasi krizin üstesinden gelmek için ne kadar zor olursa olsun medeni ve pratik çözümlere ihtiyacımız olduğunun hepimiz farkındayız.” ifadelerine yer verdi.
Karapetyan, Başbakanlık seçimiyle ilgili de “Başbakan, sadece parlamentoda anayasal yollarla seçilebilir. Teorik veya pratik başka hiçbir çözüm yoktur. Ülkemizin bu testi ortaklaşa geçeceğinden eminim.” değerlendirmesinde bulundu. [4](aa.com.tr/ 2018)
Öte yandan, başta Erivan olmak üzere Ermenistan genelinde protesto eylemleri artarak sürüdü. Parlamentoda muhalefet partileri çalışmalara katılmama kararı aldığı için Genel Kurul toplanamadı. Ermenistan’daki eylemler sonrasında iktidar partisi, muhalif Paşinyan’ın başbakan adaylığını destekleyeceğini açıkladıktan sonra protestoların arkasındaki isim Paşinyan ise eylemleri durdurma kararı aldığını açıklamıştı ve eylemler sona ermişti. Paşinyan, Cumhuriyet Meydanı’nda düzenlenen protesto mitinginde yaptığı konuşmada, parlamentoda gelecek hafta yapılacak ikinci tur başbakanlık seçimine yarın resmen aday olacağını açıklamasında bulundu.
Öte yandan iktidardaki Ermenistan Cumhuriyet Partisi Başkanı Vagram Bagdasaryan, gazetecilere yaptığı açıklamada, 8 Mayıs’ta parlamentoda yapılacak başbakanlık seçimi için aday çıkarmayacağını açıkladı. Bagdasaryan, milletvekillerinin üçte birinin göstereceği adayı destekleyeceklerini dile getirdi.[5]( aa.com.tr/2018)
Muhalefetin desteğini alan Paşinyan, adaylığını yeniden ilan etse de iktidar Paşinyan’ın hala yönetimi üstlenebilecek yeteneğe sahip olmadığı hususunu ısrarla vurgulamıştır. Belirgin bir ideolojiye ve fikri yönelime sahip olmamakla eleştirilen Paşinyan, siyasette tutarsız olmakla suçlandı. Avrasya Ekonomik Birliği ve Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütüne destek açıklaması yapmasına rağmen bu örgütlere karşı geçmişteki düşüncesi nedeniyle Paşinyan, ne iktidarı ne de Rusya’yı inandırabilmiş durumda. Dağlık Karabağ konusunda müzakerelere ilişkin bir görüşünün bulunmaması, ayrıca da savunma bütçesini nasıl arttıracağına ilişkin bir fikre sahip olmaması Paşinyan karşıtlarının elindeki eleştiri kozlarından bir diğeri olmuştur. Paşinyan’ın ekonomiyi çok iyi bilmediğini kendi partisi de dillendiriyor. Başbakan olması halinde ülkeyi yönetecek güçlü bir ekibe sahip olmadığı belirtilen Paşinyan’ın halkın beklentisine rağmen ekonomideki sıkıntıların üstesinden gelip gelemeyeceği merak ediliyor.[6](aa.com.tr/2018)
Ermenistan’da haftalardır devam eden protesto gösterileri sonrası muhalif lider Nikol Paşinyan 08.05.2018 tarihinde parlamentoda yapılan oylamada Başbakan seçildi. Oylama sonrası Erivan’da konuşan Paşinyan, “Halk kazandı” dedi.
Parlamento oylamasının ardından Paşinyan’ı tebrik eden bir mesaj yayınlayan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Hükümet başı olarak eylemleriniz umarım ülkelerimiz arasındaki dostluk bağlarını ve ittifakı daha da güçlendirecektir” ifadesini kullandı. Protesto gösterileri boyunca Moskova yönetimini önemli bir müttefik olarak gördüklerini belirten Paşinyan, bugün Başbakan seçildikten sonra da Rusya’nın başını çektiği bölgesel ortak güvenlik örgütlenmelerinde yer almaya devam edeceklerini duyurdu. [7](dw.com/tr/2018)
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, konuyla ilgili yazılı açıklama yaptı açıklamasında, “ABD, Ermenistan’ın yeni Başbakanı olarak Nikol Paşinyan’ı tebrik ediyor. Yeni hükümetle ve Ermeni halkıyla yakın çalışmayı sabırsızlıkla bekliyoruz.” ifadelerini kullandı. [8](mynet.com/2018)
Ermenistan’da yaşanan olaylarda Ukrayna da 2014 de meydana gelen olaylardaki gibi Batı ne iktidarı ne de muhalefeti destekledi aynı şekilde Rusya da olaya müdahale etmedi sadece dışarıda gözlemlemiştir. Olayın bir halk hareketimi yoksa Batı etkisi olup olmadığını anlamak istiyordu. Paşinyan’ın iktidar olmasının üzerinden 1 ay geçtikten sonra taşlar yerine oturuyor gibi gözükmeye başlamıştır. Paşinyanın göreve gelir gelmez yaptığı değişiklikler bize bir yol çizmiştir.
Rusya medyasındaki yorumlara dikkat yetirirsek; Nikol Paşinyan’ın, stratejik kurumlara Savunma ve Dışişleri Bakanlıklarına ve Güvenlik Konseyi Başkanı gibi görevlere ABD’nin etkisi altında olan isimleri yerleştirmeye başlaması, Moskova’nın dikkatinden kaçmamaktadır. [9](bilgesam.org/ 2018)
Bu olaylarda Paşinyan’ın ABD etkisi varmış gibi atmış olduğu adımlar mevcut olsa da kesin hükümde bulunmak doğru olmaz. Çünkü Ukrayna’daki Mihail Saakaşvili gibi Paşinyan basın önünde Rusya’ya yönelik bir eleştiri yapmamaktadır. Hatta son günlerde Ermenistan Savunma Bakanı Rusya’da askeri ve teknik işbirliğini görüştü Resmi ziyaret için Rusya’da bulunan Ermenistan Savunma Bakanı Davit Tonoyan 4 Haziran’da ”Rostekhnologii” devlet şirketi genel müdürü Sergey Chemezov ve ”Rosoboronexport” şirketi Genel Başkanı Alexander Mikheev ile bir araya geldi. Ermenistan Savunma Bakanlığı Enformasyon ve Halkla ilişkiler dairesinden alınan bilgiye göre görüşmede askeri ve teknik alanda işbirliğiyle ilgili birçok konu yanı sıra, ortaklığın gelişim yolları ele alındı.[10 (Ermenihaber. am, 2018)
Bu yüzden de Rusya düşük perdeden tepki gösteriyor Ermenistan’ın önümüzdeki dönemlerde atacağı adımlara göre tepkisi netleştirmeye başlayacaktır. Ancak Ermenistan’ın Rusya’ya bağımlı bir ülke olduğunu unutmamak gerekir. Ermenistan Rusya’dan bağımsız bir dış politika gerçekleştirmek istiyorsa ilk öncelikle Rusya’ya olan her yönden bağımlılığını azaltmalı ve ekonomideki sıkıntıları düzeltmesi gerekmektedir. Bu İktidar değişiminde ABD’nin destek verdiği ihtimali söz konusu olsa da Rusya’nın olduğu bölgede Ermenistan’a nüfuz etmesi çok kolay olmayacaktır bu ancak uzun vadede gerçekleşecek bir hedef olabilir.
Bu makale Ceyda KURT tarafından kaleme alınmıştır.
Kaynakça
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ermenistan-da-protestolar-suruyor/1128126 (Erişim tarihi;6 Haziran 2018)
- https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/ermenistanda-muhalefet-hedefine-ilerliyor/1128727
(Erişim tarihi;6 Haziran 2018)
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ermenistanda-basbakanlik-icin-gereken-oy-cikmadi/1132764
(Erişim tarihi;6 Haziran 2018)
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ermenistan-da-tansiyon-yukseliyor-/1133434) (Erişim tarihi;7 Haziran 2018)
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ermenistanda-protestolar-duruyor/1133717 (Erişim tarihi; 7 Haziran 2018)
- https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/basbakanlik-mucadelesinde-pasinyanin-ikinci-raundu/1135351
(Erişim tarihi; 8 Haziran 2018)
- http://www.dw.com/tr/ermenistanda-ba%C5%9Fbakan-se%C3%A7ilen-pa%C5%9Finyan-halk-kazand%C4%B1/a-43702517.\
(Erişim tarihi; 8 Haziran 2018)
- http://www.mynet.com/haber/guncel/abdden-ermenistanin-yeni-basbakanina-tebrik-4106918-1
(Erişim tarihi;8 Haziran 2018)
- İsmayıl Elnur,(2018) Ermenistan’da Paşinyan Dönemi ve Değişen Dengeler http://www.bilgesam.org/incele/7810/-ermenistan-da-pasinyan-donemi-ve-degisen-dengeler/#.WxzvYzSFPIX ( Erişim tarihi; 9 Haziran )
- https://www.ermenihaber.am/tr/news/2018/06/05/Ermenistan-Savunma-Bakan%C4%B1-Rusya/130568
(Erişim tarihi; 11 Haziran 2018)
