Dar anlamda istihbaratın temelleri iki unsurdan oluşur: İnsan ve Teknoloji. Elbette istihbarat kavramı incelendiğinde bu iki unsurla sınırlı değildir. Fakat istihbarat yapısının temel direklerini bu iki unsur oluşturur. Bu unsurlar olmazsa olmazdır. Diğer geriye kalan unsurlarda bu yapının tamamlayıcı unsurlarıdır. Nitekim hem insan faktörü hem de bu faktöre destek olarak teknoloji faktörü, istihbarat çalışmalarında birbirini tamamlayan yapı taşları gibidir. Gerek saha operasyonları gerek casusluk operasyonlarını yürütmede aktif kullanılan insan faktörü, teknolojik anlamda desteklendiğinde alınan sonuçlar istihbarat çalışmalarını yüksek oranda başarıya ulaştırmaktadır. Bu sayede alınan sonuçlar, hedeflenen amaçlar açısından önem arz ederek, bu iki unsurun öneminin analizinde ciddi katkı sağlamaktadır. Karar almada ve vermede istihbaratın ana ögesi olan insan öncelikli gelir ve buna destek olarak da teknoloji eklemlenir. İhmal edilen ve zamansız verilen karar, teşkilatın başarısını azaltır.[1] Buna binaen insan faktörü eğitim ve gelişim aşamalarında donatılmalı ve şuurlu bir bilince ulaştırılmalıdır.
İstihbarat, genel olarak kişilerin, grupların veya kurumların herhangi bir konuda bilgi toplaması anlamını taşımasına rağmen, teknik olarak devletin kendi güvenlik politikasını yürütmek için yurt içinde ve yurt dışında askeri, siyasi, ekonomik, sosyal, coğrafi, biyografik, ulaştırma, haberleşme gibi konularda bilimsel ve teknik yöntemlerle bilgi toplaması, bunları sınıflandırması, analiz etmesi ve karşı casusluk çalışmaları anlamına gelir.[2] Nitekim bu sayede, karşı operasyonlar ve olası karışıklıkların önlenmesi sağlanarak güvenli bir şekilde yaşam, yönetim ve huzur gibi olguların sağlamlaşması, güvence altına alınması sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu konuda başarıya ulaşmanın en önemli unsuru teşkilatlı ve organize çalışmaktır.[3]Aslında her canlı, varlığını koruma ve güveli içinde hayatını sürdürme ihtiyacı içindedir.[4] Bu sebepler bile devletlerin istihbarat faaliyetlerini yürütme amaçları için geçerli ve yeterli sebepler sayılabilir. Toplumdaki olaylarda, topluma empoze edilmesi istenen konularda istihbarata konu olur. Toplum nezdinde kabul görmeyen her türlü değişim, toplum tarafından dışlanır ve bu değişimi zorlamak, topluma dikte etmekten öteye geçemez.[5] Bunlar dikkate alındığında istihbarat çalışmaları farklı ülkelerde, illerde, toplumsal liderliğe bürünen grupların içinde de aktif olarak yürütülerek, sorunun hem yerinde öğrenilmesine hem de bilinçaltı yoluyla uygulanmak istenen toplumsal dayatmalara karşı önlem alınmasına imkân sağlar.
1-İstihbaratın temel aktörü İnsandır. İstihbarat kurumları, istihbarat çalışmalarını devletlerin ellerine verdiği güçle birlikte insan üzerinden yürüterek daha sağlıklı ve anlık bilgiyi sağlamada yoğun çalışır. İnsan faktörü hem karşı koymada hem de casusluk faaliyetlerinde vazgeçilmez unsurdur. Gerek saha çalışmalarında, gerek operasyonel faaliyetlerde, gerek gizli mekânların ifşasında elde dilebilecek bilgi, belge, evrak bazlı malzemelerin ele geçirilmesinde en güçlü faktör ve aday unsuru insandır. Kişinin deneyimi, liderlik etme biçimini ve dolayısıyla karar verme şeklini de etkilemektedir.[6] İstihbarat alanında insanın özellikleri, görevli olduğu işte vereceği kararlar, sorumlusu olduğu ekibe, birime, kuruma liderlik edebilme potansiyelleri yapılacak faaliyetlerde kilit unsur teşkil eder. İnsan unsurunun özellikleri istihbarat çalışmalarını aktif etkilemektedir. Bazı bireyler diğerlerine göre daha müteşebbis ve aktif özelliklere sahipken kimisi tam tersine daha içe kapalı ve çekingendirler.[7] Bu gibi tipik özellikler istihbarat görevlendirmelerinde değerlendirilerek, saha ve kurum çalışmalarında göz önünde bulundurulur.
Donanımlı ve şuurlu bir insan, istihbarat çalışmalarında kişisel ve eğitimsel güdülerini kullanabilir, verilen görevi başarıya ulaştırmada hem milli şuur çerçevesinde hem de görev bilinci içerisinde duygusal anlamda da kendini şarj ederek sonuca ulaşmada yol kat edebilir. Teşkilat desteği, geçmiş deneyim ve başarıların her anlamda kattığı pozitif anlayış, yükselme ve tebriksel motifler insan faktörünün istihbarat ve bu gibi çalışmalarında elinde tutabileceği önemli argümanlar arasında olur. Başarıda en önemli kaynak moraldir anlayışı ile yüklenebilecek olan bu bilinçaltı dengeleme ile insan faktörünün kalıplaşması sağlanabilir. Nitekim bu kalıplaşma, teknoloji faktörünün her zaman her yere ulaşamayabileceğini düşünerek hareket etmede önem arz eder. Teknolojik anlamda lojistik destek sağlanması istihbarat çalışmalarını başarıya ulaştırmada güçlü bir aktör olarak bulunsa da, teknolojinin hala sirayet edemediği noktalara beşeri unsur olan insan sirayet edebileceği durumu göz ardı edilmemeli, bu iki faktörün eklemlenmesi yapılırken azami şekilde de hataların olabilmesi için raporlama ve analiz kanalları çalıştırılmalıdır.
2- İstihbaratın bir diğer temel aktörü Teknolojidir. Gözlenebilir en somut değişiklik, teknolojinin eriştiği olağanüstü gelişmedir. Bundan sonraki istihbarat faaliyeti, ağırlıkla teknolojik olacağa benziyor.[8] Nasıl ki insan faktörü istihbarat çalışmalarında önem arz eder, teknolojik çalışmalarda bir o kadar önem arz etmektedir. İnsan faktörünün yerine getirdiği çalışmalar ile teknolojik kaynakların yerine getirdiği çalışmalarda farklılık gösterir. Teknolojinin yerine getiremediği veya işletilemediği noktalar ve işler olduğunda nasıl ki insan faktörü öne çıkıyor, insan faktörünün de yerine getiremediği gücünün yetmediği, ulaşamadığı alanlara da teknoloji ağırlığını koyuyor. Günümüzde elbette gerek teknik takipler, gerek dinleme alt yapıları, gerek veri alanında etkin teknolojik çalışmalar gerçekten de önümüzdeki asırların asıl gücünün insandan ziyade teknolojide hissedileceğini gösteriyor. Gerek ABD, gerek İngiltere, Almanya, Fransa, Türkiye gibi ülkeler yakın zamanımızda değerlenen teknolojinin kıymetini bilerek hareket ediyorlar. Elbette Türkiye bu ülkeler arasında en az ve en düşük seviye de kalsa da bütçesine ve imkânlarına göre gelecek zamanda da daha fazla kaynak ve imkân ayırmaktan kaçınmayacaktır. CIA, MI6, BND gibi güçlü istihbarat servislerinin insan faktörü kadar teknolojik alt yapıları da güç konusunda diğer başka servislerle eş değer tutulabilecek güç düzeyinde asla olamaz elbette. Bu servislerin veyahut bu servislerin sahibi olan ülkelerin ellerinde olan uçaklar, silahlar, nanoteknoloji, bilgisayar programları, araçlar, ,internet bağlantıları, uzay ve radar sistemleri, üstün derece şifreleme sistemleri ve hacker çalışmaları gibi istihbari araçlar, yeni dünya düzenin eksenini oynatmada veya etkilemede hem aktif rol alacak hem de insanlığın yönetiminde söz sahibi yapacaktır. Elbette günümüzde de belli oranda gücünü hissettirse de tam anlamıyla ulaşılamayan güç, gelecek zamanlarda daha da belli olacaktır. Belli çalışmalarla, araştırmalarla, deneylerle teknolojik alt yapılar daha da geliştirilerek gücün kullanılması için çaba sarf edilecektir. Bugün belki insanlık uzaya gidebiliyor veyahut orada uzay araçlarıyla çalışmalar yapabiliyor ancak gelecek zamanlarda ilerleyen teknolojiyle uzay çalışmalarında daha da farklı sonuçlar alınabilecek ve uzay çalışmaları daha da geliştirilebilecek. Elbette klasik insan faktörü değişmeyecek ve var olacak ama teknolojik gelişmelerde kaçınılmaz olacak ve elde edilen teknolojik güç aktif kullanılacak.
Son olarak dar açıda baktığımızda, insan ve teknoloji destekli istihbarat yapısı her zaman için temel ayakları oluşturur. Elbette iki aktör de kendi alanları için vazgeçilmezdir. İnsanın kendini geliştirmesi kadar teknolojide de ileri düzeye doğru çıkması istihbarat çalışmalarında başarının sonuçlarına katkı sağlayacaktır. Bu iki unsur eklemlendikleri zaman asgari hata vererek çalışacaklardır. Şunu da görmek veya bilmek gerekir ki eskiden kod adlarıyla veyahut filmsi olgularla oynanan, yapılan casusluk istihbarat çalışmaları günümüzde ve gelecekte bir tık arka plana geçip yerini teknolojik güce bırakacak. Bu yüzden akılcı çalışmalar yapmakta fayda var, bilgisayar programcısı olmak, mühendis olmak vs.
Sonuç olarak bu konuda biraz daha kıt bilgiler çerçevesinde sizlere bir çalışma yaptım. Elbette daha geniş çerçevede bakılması ve anlatılması gereken bir konu fakat ön hatlarını anlatmakta da fayda gördüğüm için bu çalışmayı dar çerçevede yaptım. Umarım sizin anlayabileceğiniz kolay ve anlaşılır bir dil kullanmışımdır ve zevkle okumanızı sağlamışımdır. Keyifli okumalar..
KAYNAKÇA
[1] Necmettin Erbakan, Davam, Ankara, MGV Yayınları, 2014, s.37
[2] Tahir Yörükoğlu, İstihbarat Servislerinde Beyin Yıkama Operasyonları, İstanbul, Kum Saati Yayınları, 2013, s.14
[3] Necmettin Erbakan, a.g.e, s.35
[4] Davut Dursun, Siyaset Bilimine Giriş, İstanbul, Beta Yayınları, 2014, s.210
[5] Ali Ayata ve Gökberk Yücel, Yeni Küresel Düzende Türk Dış Politikasının Kimlik Arayışı, Ankara, Nobel Yayımcılık, 2015, s.69
[6] Tayyar Arı, Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, Bursa, MKM Yayıncılık, 2013, s.210
[7] Davut Dursun, a.g.e, s.249
[8] Tahir Yörükoğlu, a.g.e, s.18
NOT: Görsel, https://www.google.com.tr/search?q=istihbarat+teknoloji+insan&client=safari&hl=tr adresinden alınmıştır.
