Yüksek Lisans Nedir?

Üniversitelerin yüksek lisans için öğrenci alımının başladığı bu dönemde Akademik Kaynak yazarları olarak merak ettiğiniz soruları cevaplamak ve yüksek lisans yapmak isteyenler için önerileri içeren bir yazı hazırladık. Yüksek lisansı tamamladıktan sonra doktora yapmayı düşünen okurlarımız Doktora Nedir? makalemizi okuyabilir.

• Yüksek Lisans ( Master) Nedir?

Yüksek lisans, İngilizcesi “master“ olan bir lisans  öğretimine dayalı eğitim-öğretim ve araştırmanın sonuçlarını ortaya koymayı amaçlayan bir yükseköğretimdir. Yüksek lisans eğitimi, kişinin eğitim aldığı branşta uzmanlaşması ve bu durumu bilimsel bir tezle ispat etmesiyle tamamlanır. Yüksek lisans eğitimde kişi genel araştırma teknikleri hakkında bilgi sahibi olur. Araştırmacı çalışma yaptığı disipline daha metodolojik bakarken, temel çalışma alanını belirler.

• Yüksek Lisans Programına Nasıl Yerleşilir ?

Yüksek lisans programına başvurabilmek için adayların bir lisans diplomasına sahip olmaları gerekmektedir. Diğer yandan Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından merkezi olarak yapılan Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitim Giriş Sınavından (ALES) başvurduğu programın puan türünde 55 standart puandan az olmamak koşuluyla ilgili senatoca belirlenecek ALES standart puanına sahip olmaları gerekir.

Yüksek lisans programlarına öğrenci kabulünde, ALES puanı yanı sıra gerekirse, lisans not ortalaması ve mülakat sonucu da değerlendirilebilir. Bu değerlendirmeye ilişkin hususlar ile başvuru için adayların sağlaması gereken diğer belgeler ve hangi düzeyde yabancı dil bilgisi gerektiği, ilgili senato tarafından düzenlenen yönetmelikle belirlenir.

İlgili üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü, yalnız ALES puanı ile de öğrenci kabul edebilir. Ancak Güzel Sanatlar Fakülteleri ile Konservatuvarlara öğrenci kabulünde ALES’e girmiş olma koşulu aranmaz.

• Tezli ve Tezsiz Yüksek Lisans Arasındaki Farklar Nelerdir?

Oldukça sorulan sorulardan biri de tezli ve tezsiz yüksek lisans arasındaki farktır. Yüksek Öğretim Kurumu Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliğinin 6. Maddesinde tezli yüksek lisans şu şekilde tanımlanmıştır:

“ Tezli yüksek lisans programı öğrencinin bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak bilgilere erişme, bilgiyi derleme, yorumlama ve değerlendirme yeteneğini kazanmasını sağlar. Tezli yüksek lisans programı toplam yirmi bir krediden az olmamak koşuluyla en az yedi ders, bir seminer dersi ve tez çalışmasından oluşur. Seminer dersi ve tez çalışması kredisiz olup başarılı veya başarısız olarak değerlendirilir. Tezli yüksek lisans programı bir eğitim-öğretim dönemi 60 AKTS kredisinden az olmamak koşuluyla seminer dersi dahil en az sekiz ders ve tez çalışması olmak üzere toplam en az 120 AKTS kredisinden oluşur.”

Yine aynı yönetmeliğin 11.maddesinde tezsiz yüksek lisans şu şekilde tanımlanmıştır:

“ Tezsiz yüksek lisans programı, öğrenciye mesleki konularda bilgi kazandırarak mevcut bilginin uygulamada nasıl kullanılacağını gösterir. (2) Tezsiz yüksek lisans programı toplam otuz krediden ve 90 AKTS’den az olmamak kaydıyla en az on ders ile dönem projesi dersinden oluşur. Öğrenci, dönem projesi dersinin alındığı yarıyılda dönem projesi dersine kayıt yaptırmak ve yarıyıl sonunda yazılı proje ve/veya rapor vermek zorundadır. Dönem projesi dersi kredisiz olup başarılı veya başarısız olarak değerlendirilir. (3) Öğrencinin alacağı derslerin en çok üçü, lisans öğrenimi sırasında alınmamış olması kaydıyla, lisans derslerinden seçilebilir. (4) Senato tarafından belirlenen esaslara göre tezsiz yüksek lisans programının sonunda yeterlik sınavı uygulanabilir. (5) Tezsiz yüksek lisans programı ikinci lisansüstü öğretimde de yürütülebilir.”

Sonuç olarak tezli ve tezsiz yüksek lisans arasında en temel fark kişinin programı tamamlaması için bir tez hazırlaması ve savunma sonucunun olumlu olması gerekmektedir. Ayrıca tezli yüksek lisans ücretsiz iken, tezsiz yüksek karşılığında bedel ödenmektedir. Diğer yandan tezsiz yüksek lisans mezunları doktora yapamazken, tezli yüksek lisans bir anlamda doktaraya hazırlık sürecidir. Her iki programda da bir yıllık ders dönemi bulunmaktadır.

• Tezli Yüksek Lisans Kaç Dönemde Bitirilmelidir ?

Tezli yüksek lisans programının süresi bilimsel hazırlıkta geçen süre hariç, kayıt olduğu programa ilişkin derslerin verildiği dönemden başlamak üzere, her dönem için kayıt yaptırıp yaptırmadığına bakılmaksızın dört yarıyıl olup, program en çok altı yarıyılda tamamlanır. Dört yarıyıl sonunda öğretim planında yer alan kredili derslerini ve seminer dersini başarıyla tamamlayamayan veya bu süre içerisinde yükseköğretim kurumunun öngördüğü başarı koşullarını/ölçütlerini yerine getiremeyen; azami süreler içerisinde ise tez çalışmasında başarısız olan veya tez savunmasına girmeyen öğrencinin yükseköğretim kurumu ile ilişiği kesilir. Sonuç olarak tüm yükümlülüklerini yerine getiren bir öğrenci Tezsiz Yüksek lisans 3 yarıyıl (1.5 yıl), Tezli Yüksek lisans 4 yarıyıl (2 yıl)  tamamlayabilir.

• Askerlik Tecili ne kadar süre ile ve  nasıl yapılır ?

Lisansüstü eğitimde askerlikle ilişiği olan erkek öğrenci, kesin kayıt yaptırdığı tarihten itibaren 36 ay süre ile tecil, tez aşamasında olan öğrenci 4 ay süre ile tecil uzatması yapabilir. Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğüne vereceği dilekçe ile Askerlik tecil işlemi, Tecil uzatma veya tecil iptal işlemi yapılır. Dilekçe ile başvuruda bulunmayan öğrenci ile ilgili herhangi bir işlem yapılmaz.

---

Yazarlarımızın Önerileri

Oğuzhan Koca: İnönü Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi A.B.D. Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi

Öncelikle yüksek lisansa yerleşmekten bahsedeyim. Yüksek lisansa yerleşirken (üniversiteden üniversiteye yüzdeleri değişmek şartıyla) ALES, yabancı dil (YÖKDİL veya YDS) sınavı ve GANO puanlarına bakılmaktadır. Burada en ciddi ağırlık ALES’tedir. %50-%60 gibi bir ağırlığa sahiptir. İkinci ağırlıklı yüzde ise GANO’ya sahiptir. Dolayısıyla okul boyunca sınavlardan aldığınız puanlar yüksek lisansa girişte önemli bir etken olacaktır. Buna ek olarak bazı üniversitelerde yazılı, bazılarında sözlü, bazılarında hem yazılı hem sözlü mülakat yapılır ve yukarıda saydığım üç puana ek olarak mülakattan alınan puanlar da hesaba katılır. Bazı üniversitelerde ise (mesela İnönü Üniversitesi’nde uygulama böyledir) herhangi bir mülakat yapılmaz, bu üç puana göre sıralama asiller ve yedekler olarak yapılır ve kayıtlar buna göre alınır.

Ben özellikle yüksek lisans yapacağımız üniversiteyi seçerken dikkat etmemiz gerektiğini düşündüğüm bir husustan bahsetmek istiyorum. Herkes yüksek lisans yapmaya karar verdikten sonra, ilgi duyduğu alanda okumalar yapar mutlaka. Mesela bir kamu yönetimi öğrencisi siyaset bilimi, yönetim bilimi ya da çevre ve kentleşme sorunları alanlarından birine ilgi duyar ve az ya da çok bu alanlarda okumalar yapar. Bazıları biraz daha detaylı okumalar yapar ve örneğin siyaset bilimiyle beraber bu alanda “siyasal ideolojiler” gibi bir konu belirler ve bununla ilgili okumalar yapar. Benim tavsiyem de şudur: Yüksek lisansta üzerinde çalışmak istediğiniz konu hakkında bilgi sahibi olan bir akademisyenin bulunduğu üniversitede yüksek lisans yapın. Diyelim ki “toplumsal cinsiyet” çalışmak istiyorsunuz. Konuyla ilgili literatürü tarayın ve bu konuda çalışan akademisyenleri tespit edin. Hiç tahmin etmediğiniz, aklınıza gelmeyecek bir üniversitede öğretim üyesi olan ancak bu konuda son derece yetkin bir isme denk gelebilirsiniz. Bir sonraki adımda kendisiyle irtibata geçin ve kendisine yüksek lisansta çalışmak istediğiniz konuyu açın. Konu hakkında, yüksek lisans hakkında, beraber bir yüksek lisans tezi yazma hakkında fikirlerini alın. Bu size mutlaka farklı pencereler açacaktır.

Yüksek lisans son derece zevkli bir aşama ama bir şartla: yalnızca yüksek lisans ile meşgul olmak şartıyla. Aynı anda hem KPSS hem yüksek lisans gibi bir düşünceniz varsa, yüksek lisans bir eziyete de dönüşebilir. Bu son derece geniş konuyla ilgili ancak birkaç cümle yazabildim. Sormak istedikleriniz olursa oguzhankoca9244@gmail.com adresine mail atabilirsiniz. Yürekten başarılar…

 Mesut Can Akçay: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tarih A.B.D Yüksek Lisans Öğrencisi

Öncelikle sizlere kendi tecrübelerimden bahsetmek istiyorum. Alan ayrımının kesin olarak belirlenememesi ve üniversiteler arası farklılıklar taşıması yüksek lisans için yaşadığım güçlüklerden ilkiydi. Zira bilim sınavlarında bilimsel sorulardan ziyade neden alan değiştirmek istediğimizi anlatmak epey zaman alıyordu.Yabancı dil puanının da üniversitelere göre değişiklik artiz etmesi doktora gibi sabit bir puanı gerektirmemesi de ayrı sorunlardan biriydi zira bir üniversite 40 puan isterken diğeri 80 puana kadar yeterlilik isteyebiliyordu.Kredi/Burs al(a)mayan öğrencilerin istedikleri niteliği taşıyan üniversitelerin bilim sınavlarına girmek için bütçe harcayacak olması çoğu öğrenci için olduğu gibi benim içinde olumsuz durumlardan biriydi.

Aynı zamanda üniversite ve bazı bölümlerinin kendi hemşehrisi ve öğrencisine öncelik vermesi daha önceden aldıkları puanları askerlik ya da meslekte yükselmek için master programına kayıt yaptıran kişilerin kotaları doldurması da karşılaştığım diğer olumsuzluklardan biriydi.Tabii ki master sürecine giren bir öğrenci kayıt olmak için değil eğitimini yükseltmek ve doktoraya başvurmak için bu başvuru yaptığından bu tür üniversitelerden kaçınarak bu tür olumsuzluklarla karşılaşmayacaktır. Lisans öğrencilerinin master yapmak istediği alan ve üniversiteye bir iki alternatif belirlemeleri ve bu standartlarından şaşmamaları doktora için kendilerini hem zihinsel hem duygusal açıdan olumlu etkileyecektir. Mümkün olduğunca köklü üniversiteleri tercih etmek gerekir ,büyük şehirlerde eğitim görmeyi tercih etmeleri kozmopolit bir şehrin imkanlarından yararlanılması açısından ayrıca faydalı olacaktır.

Tez ve tez danışmanının ne demek olduğunu kabul edildikleri andan itibaren düşünmeye ve araştırmaya başlamaları master öğrencilerinin faydasına olacaktır. Çünkü master öğrencilerinin en çok karşılaştıkları sorunlardan biri tez konusu ve tez danışmanı atamasının zahmetli ve sıkıntılı bir süreç olmasıdır. Öğrencilerin yalnızca alanlarıyla sınırlı kalmayıp düşünsel her alanda üretken bir araştırmacı olmayı kendilerine taahhüt etmesi,eğitimin kadro bulmak için değil de özünün ve bitmeyecek öğrenciliğin ilk adımı olduğunu bilmesi kendilerini zaten gelecekten ileri kadrolara taşıyacaktır. Lisans öğreniminden farklı olarak yetişkin bir birey olarak master programlarını tercih edecek olan öğrenciler bunun bilincinde olarak gerçekten çalışmak istedikleri alanlara yönelmeleri yaratıcılıklarını besleyerek dünya görüşlerinin şekillenmesini destekleyecektir. Bu nedenle ve bu noktada istemediği bir programı üniversite ya da öğretim elemanı için tercih etmesi zaman ve maddi açıdan kayıplara yol açacaktır.

Şerife  Bacakoğlu : Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Kamu Yönetimi A.B.D. Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi

Yüksek lisans yapacak arkadaşlara tavsiyem kendilerini yüksek lisansa başlamadan önce öğrenci konferanslarına katılarak bildiri yazma ve sunum yapabilme becerilerini geliştirmeleridir. Benim için yüksek lisansa başlamadan önce öğrenci konferanslarına gidip kendimi gelistirmem faydalı olmuştu. Yüksek lisansa başlayınca araştırma teknikleri vb. konulari bilince dil ve alese tekrardan çalışmak için daha fazla zamanım oldu

Ceren Kaşlı:  Adnan Mendres Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi A.B.D Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi

Yüksek lisans başvuru sürecinde gördüm ki talep tahmin edilendende fazla sayıda. Yani bu kadar çok kişinin başvurduğu bir eğitim programına başvururken diğerlerinden fark yaratan özelliklere sahip olmak önemli. Bunlardan en önemlisi yabancı dil puanının yüksek olması. Ayrıca böyle bir eğitimi alacak kişiler kesinlikle okumayı seven kişiler olmalıdır. Başvurulan programa duyulan ilginizde sizin kendinizi ifade ederken rahat olmanızı ve iyi anlaşılmanızı sağlayacaktır.

Metin Öz: Gazi Osman Paşa Üniversitesi Kamu Yönetimi A.B.D  Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi

Öncelikle, yüksek lisansın  temel amacının öğrenim olmadığını, amacın lisansta öğrendiklerini geliştirerek  bilgi üretmek diğer bir deyişle ortaya bir tez sunmak için yapıldığını belirtmek isterim. Dolayısıyla Yüksek Lisans öğrencisi, hem okumayı sevmeli, hem kalemi kuvvetli olmalı hemde yazdıklarını sunabilmeli. Tabi bu  zamanla olacak bir gelişimi gerektiriyor. O yüzden yapamam diye düşünmemek lazım. Her dönemde, 2 kez aynı lisansta olduğu gibi vize ve final değerlendirmeleri yapılmakta. Özellikle tezli yüksek lisansta değerlendirmenin  makale yazım yada bir konu hakkında sunum ödevleriyle verildiğini söyleyim. Devam zorunluluğu genellikle Ankara ve İstanbul’daki üniversiteler başta olmak üzere bir çok üniversitede bulunmamakta ama genele bakarsak, çoğunlukla devam zorunluluğu bulunmakta. Okumaya, araştırmaya hevesliyseniz yüksek lisans size artı değer katacaktır eğer ki bu alanlara hevesiniz yoksa sizi yoran bir süreç olacaktır.

İlkay YÜCEL: Kırıkkale Üniversitesi ve Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyoloji ABD  Tezli Yüksek Lisans

Yüksek lisansı kazanan birçok öğrenci arkadaşım gibi benim de bir kazanma hikayem var. Hikaye diyorum çünkü herkesin yaşadığı ve geçtiği yolların bireysel tecrübelerle farklılaştığını en sonunda aynı yola çıktığını görüyorum. Öncelikle eğer ilerlemek istediğiniz alan Sosyal Bilimler alanında bir bölümse öğrencilik süreciniz kazanma aşamasında büyük rol oynuyor. Çünkü bilimsel sınava girdiğinizde sizden beklenen akademik bilgileriniz dışında sizi başkalarından sıyıracak güçlü bir yorum kabiliyeti ve öğrendiğiniz bilgileri harmanlama gücüne sahip olmanızdır. Çünkü yüksek lisans için gerekli olan ALES puanı, not ortalaması gibi prosedür gereği istenen yeterlilikler sizin bilimsel sınava girmenize hak tanırken (sınava girecek kişi sayısı konusunda puanlara göre bir ön eleme yapılır) bu sınavdan başarılı çıkacak olmanız biraz da kendinizi geliştirmenize bağlıdır. Bilimsel alanda bizlerden beklenen başarı sadece araştırma yöntemlerini öğrenmek değil, aynı zamanda öğrendiğiniz pratik-teorik bilgilerin karşılığını gündelik hayatta ne kadar görebiliyoruz? Ya da öğrendiğiniz kitabi bilgiler dışında entelektüel bilgi kırıntımız var mı? Bu bölümümüzle alakalı izlediğimiz belgesellerden tutun duyduğumuz sıra dışı haberler bile olabilir. Dolayısıyla tavsiyem yüksek lisansı kazanmadan önce ve kazandıktan sonra daima araştırmacı bir ruha sahip olmanızdır. Bu nedenle yüksek lisansa henüz öğrencilik sıralarında karar veren arkadaşlarım bu işin sadece gerekli puanları almakla olabileceğini sanıp karamsarlık içine düşmesinler. Bilimsel sınava başvurabilecek minimum puana sahip olsanız dahi şansınızı denemekten vazgeçmeyin. Sizin kazanma şansınızı belirleyecek olan başvuru puanlarınız değil bu yola ne kadar talip olduğunuzdur.

Kaan AKMAN: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kamu Yönetimi A.B.D. Tezli Yüksek Lisans Öğrencisi

Yüksek lisans yapmak isteyen arkadaşlar için ilk şart öncelikle araştırma merakına sahip olmaktır. Özellikle tezli yüksek lisans akademisyenlik yolunda önemli bir adımdır. Burada kazandığınız yöntem bilgisi ile doktorada uzmanlaşma yoluna gireceksiniz. Ülkemizde yüksek lisans okuyanlar ile tamamlayanların sayısı arasında oldukça fark vardır. Çoğu kişi tez aşamasını bitiremediği için yüksek lisansı yarım bırakmaktadır. Bu nedenle yüksek lisans yapacak arkadaşlarımız bu aşamada artık ilgili olduğu alan üzerine yoğunlaşıp, okumayı araştırmayı hayatlarında ön plana almalıdırlar. Yüksek lisans ile ilgili temel mevzuat başvuracağınız alanın ait olduğu enstitünün İnternet sayfasında bulunan yönetmeliktir. Ders işleme, ders geçme, derse devamlılık gibi bir çok konu hakkında bu yönetmeliklerden bilgi alabilirsiniz. Yüksek lisans yapacağınız alandaki hocaları, dersleri önceden araştırmalısınız. Temel ilgi alanınız doğrultusunda tercih yapmanız çok önemli. Tabiki ALES ve yabancı dil puanlarınızı artırmanız akademisyenliğin ön şartıdır. Bu yeterliliklere sahip olmadan akademide ilerlemeniz mümkün değildir. 

 

Tezli Yüksek Lisans Nedir? Devlet Üniversitesinde Yüksek Lisans Nasıl Yapılır? Tezsiz Yüksek Lisans Nedir?