İttihat ve Terakki Partisi 1908 devrimiyle iktidara gelişinden,1.Dünya Savaşına hatta Milli Mücadele dönemine kadar geçen süreçte Osmanlı toplumu içerisindeki faaliyetleriyle akademik yazında ayrı ve önemli bir çalışma alanı oluşturmuştur. İttihat ve Terakki çalışmalarını bütüncül olarak ele alan çalışmaların olmasına karşın daha mikro alanlarda da çalışmalar olmuş ve bu mikro çalışmaların bütün içerisinde ki yeri saptanmaya çalışılmıştır. Zaten akademik yazının bir yönü de biriken bu süreçlerin ortaya çıkarılmasıdır.
İttihat ve Terakki Partisi çalışmalarında çok çeşitli alanlarla karşılaşırız ki bu da diğer alt alanlarla ilişkilendirildiğinde oldukça kabarık bir kaynak taramasını gerektirecektir. Bu çalışmada İttihat ve Terakki çalışmalarının; hatıra, kitap, makale ve dergi konusunda geliştirilen yazınlardan örnekler vereceğiz.
Bütüncül Kaynak Örnekleri
Jön Türklerin siyasi ve sosyal tutumlarını, dönemin düşünce sistemiyle karşılaştırarak 1908 devrimine kadar gelinen süreçte dönemin aydınlarının ve çalışmalarının sistematik bir taraması için ;
Mardin, Şerif, ‘’Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908’’ , İstanbul, İletişim Yayınları, 20.Baskı, 2015
Hanioğlu, M. Şükrü, ‘’ Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türkler 1889- 1902’’ , İstanbul, İletişim Yayınları, 1985
Daha geniş bir çalışma taraması için ;
Kuran, Ahmet Bedevi,’’ İnkılap Tarihimiz ve İttihat ve Terakki’’, İstanbul, Tan Gazetesi Yayınları,1948
İttihat ve Terakkinin 1914-1918 yılları arasında ki siyasal hayatını, dış politika kararlarını, ordu ve askerin dönemsel bazda incelemesi için;
Ahmad, Feroz,’’İttihat ve Terakki (1914-1918)’’, İstanbul, Kaynak Yayınları, 10.Baskı, 2010
Çalışma alanının daha geniş bir düzlemde anlaşılması için;
Akşin, Sina, ‘’ Jön Türkler ve İttihat ve Terakki’’ İstanbul, İmge Kitabevi, 2009
çalışmalarını örnek olarak gösterebiliriz.
Mikro Kaynak Örnekleri
Dönemin bir yönünü ele alan ve neden sonuç ilişkisine dayalı olgular ortaya koyan makale kaynakları için;
Tekeli, İlhan, ‘’ İttihat ve Terakki Hareketinin Oluşumunda Selanik’in Toplumsal Yapısının Belirleyiciliği’’, Türkiye’ nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi 1071-1920 , s.351-382, 1980
Tekeli, İlhan, ‘’ İttihat Ve Terakki Döneminde Dış Dünya Ve Uygulanan Dış Politika’’ ,Toplum ve Bilim Dergisi, s.28, s.111-132, Kış 1985
Bir dönemin gün gün belgeler ve tanıklıklarla incelenmesi için;
Akşin, Sina, ‘’31 Mart Olayı’’ , Ankara, İmge Kitabevi, 4.Baskı,2015[1]
Dönemin aydınları ve tanıklarının değerlendirmeleri ve çıkarımlarının ilk elden anlaşılabilmesi için;
Duru, Kazım Nami, ‘’İttihat ve Terakki Hatıralarım’’ , İstanbul, Sucuoğlu Matbası, 1957
Temo, İbrahim, ‘’İbrahim Temo’ nun İttihat ve Terakki Anıları ‘’,İstanbul, Arba Yayınları,1985
Erdinç, Şadi Erol, Ilıkan, Faruk, ‘’ İttihat ve Terakki Mektupları ‘’ , Toplumsal Tarih Dergisi’ c.2, s.9, s.4 0-41 ,1994
çalışmalarından yararlanılabilir.
Görüldüğü üzere İttihat ve Terakki çalışmalarının konusuna göre değişen bir kaynak taraması çalışmacıları beklemektedir. Verilen kaynak örnekleriyle ifade ettiğimiz gibi konular arasında ki ilişkiler birbirine yakınlık gösterebilmektedir. Burada çalışılmak istenilen konunun bütünlüğüne göre yapılacak literatür taraması hem çalışılacak konunun özgünlüğünü hem de var olan kaynaklara getireceği yeni bir bakış açısı için önem taşımaktadır.
[1] Sina Akşin’in doktora tezi olan ‘’31 Mart Olayı’’isimli eseri ilk olarak 1970 yılında yayınlanmıştır.
Literatür taraması için bir kaynak: http://kaynakca.hacettepe.edu.tr/
Kapak görseli ; http://www.chicagoaga.org/chapter-info/chapter-history/
Dipçe: Sizde daha farklı kaynak örneklerini bizimle paylaşabilirsiniz: mesutcanakcay@akademikkaynak.com /mesutyir1@gmail.com
