Yerel yönetim demokratik bir toplumun temelini oluşturuyor. Ünlü Fransız bilim adamı Alexis de Tocqueville daha 1835 yılında “Amerikada Demokrasi” başlıklı eserinde yazıyordu: “Yerel yönetim kurumları olmadan millet özgür bir hükümet kura bilir, lakin o, gerçek özgürlük ruhunu duyamaz”
YEREL YÖNETİMLERDE ANGLO-SAKSON, KONTİNENTAL[1] VE KARIŞIK MODELLER.
Uluslararası uygulamada yerel yönetimler esas olarak anglo-sakson, kontinental ve karışık modeller ile karakterize olunur.
Yerel yönetimin Anglo-sakson modeli esas olarak İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Hindistan, Avustralya, Yeni Zelanda ve diğer ülkelerde kullanılmaktadır. Bu modelin temel özellikleri aşağıdakı gibidir.
- Yerel yönetim organlarının serbestliği
- Yerlerde yerel yönetim organlarına ve onların finansal sistemlerine kontrol edecek merkezi hükümetin yetkili temsilcilerinin bulunmaması.
Yerel yönetimin Kontinental modeli ise anglo-sakson modelinden önemli derecede farklıdır. Bu model yalnızca kıtasal Avrupa ülkeleri için değil, ayrıca Latin Amerika, Yakın Doğu ve fransızca konuşan Afrika ülkeleri için de karakteristiktir.
Bu modeli anglo-sakson modelinden ayıran esas nokta aşağıdakılardır.
- Yerel yönetimlerde alt kademenin üst kademeye tabiiyeti
- Yerlerde yerel yönetim organlarına ve onların finansal sistemlerine kontrol edecek merkezi hükümetin yetkili temsilcilerinin bulunması.
Karışık modelin kendine has bir işareti olarak yeterince daha düşük arazi çapında özerk yerel yönetimin daha yüksek düzeyde kamu yönetimi ile kombine edilmesini kabul edilebilir.
Bence bu modeller uygulanırken ülkenin genel kültürü dikkate alınmalıdır.
ANGLO-SAKSON VƏ KONTİNENTAL MALİ SİSTEMLER
Günümüzde dünyadaki mali sistemler genellikle ikiye ayrılır. Anglo-sakson ve Kontinental.
Mali sistemin Anglo-sakson modeli aşağıdaki gibi karakterize edilir.
- UYGULANDIĞI ÜLKELER.
Mali sistemin Anglo-sakson modeli genelde ABD, İngiltere, Kanada ve Avustralya için özeldir.
- YATIRIM KAYNAĞI.
Reel sektörde temel yatırım kaynağı fon piyasasıdır.
- FON PİYASASININ TEMEL FİNANSAL ENSTRÜMANLARI.
Böyle bir model birçok finans enstrümanları ile karakterize olunur. Fakat özellikle tahvil bu modelde daha büyük anlam taşımaktadır. Hatta banka kredileri de sık sık tahvil biçiminde dokümante ediliyor.
- FON PİYASASININ ENSTİTÜLERİ.
Bu modelde çok sayıda uzmanlaşmış finans kuruluşları faaliyet gösteriyor. Örneğin, hec-fonlar, reyting ajansları (Standard and Poors, Moodys, Fitch). Bankalar arasında ise esas yeri uzmanlaşmış (yatırım, ipotek vb) bankalar tutuyor.
Mali sistemin Kontinental modeli aşağıdaki gibi karakterize edilir.
- UYGULANDIĞI ÜLKELER.
Mali sistemin Kontinental modeli genellikle kıtasal Avrupa ülkeleri için karakteristiktir
- YATIRIM KAYNAĞI.
Temel yatırım kaynağı banka kredisidir.
- FON PİYASASININ TEMEL FİNANSAL ENSTRÜMANLARI.
Tahvil piyasasının hacmi ticari kredinin tutarından çok azdır. Diğer özellik ise finans ürünlerinin nispeten sadeliğidir.
- FON PİYASASININ ENSTİTÜLERİ.
Fon piyasasında büyük bankalar sıklıkla iddiacılar olarak temsil edilirler ve genellikle onlar evrenseldir. Ayrıca, istenilen faaliyeti gerçekleştire bilirler. Kolektif yatırımlar enstitülerine gelince, onlar anglo-sakson modeline oranda daha küçük bir rol oynuyorlar.
Kaynakça
- Алексис де Токвиль (1992). «ДЕМОКРАТИЯ В АМЕРИКЕ» , Прогресс, Москва, стр. 65
- Səlimzadə və Q.Xəlilov. (2010) “YERLİ ÖZÜNÜİDARƏETMƏ: ANLAYIŞ, TƏCRÜBƏ, ƏMƏKDAŞLIQ, HÜQUQİ ƏSASLAR”,Elm və təhsil,Bakı, s. 16-19
- «ВЕСТНИК ЭКОНОМИКИ,ПРАВА И СОЦИОЛОГИИ» № 2, В.А.Семененко (2008), «Германская и англосаксонская финансовые модели в мире и в России»,Казань, стр.64
[1] Bazı edebiyyatlarda Kıtasal Model olarak geçiyor.
