Radikalizm genel olarak; toplumsal, siyasal ve ekonomik alanlarda ortak kabul görmüş normların en az bir alanına muhalif olan ve alternatif oluşturan, az ya da çok tutarlı bir düşünce sistemi ve gelecek tahayyülünün benimsenmesini ve bunun hayata geçirilmesi için yöntem olarak güç kullanımı ve/veya şiddetin seçilmesini ifade etmektedir. Bu çerçeveden hareketle dini radikalizm; bir inanç sistemini siyasal argümanlar yoluyla sistem eleştirisi durumuna getiren ve mevcut olanda inanç esaslı bir değişim yaratmayı planlayan, inanç sistemi önersin ya da önermesin yöntem olarak güç ve/veya şiddete başvuran ve bunu dini argümanlarla meşrulaştıran radikalizm türüdür. 1917 Bolşevik Devrimiyle başlayan ve 1991’ de son bulan SSCB döneminde totaliter bir yönetim altında yaşamış olan Orta Asya halkları sosyal hayatta ve kamusal alanda ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmüş, kültürel açıdan baskı altında tutulmuşlardır. Sistemin ideolojisini hakim kılmak için var olan inanç sistemlerinin etkisi azaltılmak istenmiş, oluşturulmaya çalışılan bu yeni sistemden en fazla zararı Orta Asya Müslümanları görmüşlerdir. 1947 yılında başlayan1 soğuk savaş dönemi boyunca ise İslam, Orta Asya’da iki ana politika için araçsallaştırılmıştır. SSCB açısından rejimin bekası için önce baskılanmış ardından yine rejimin bekası için desteklenmiştir. SSCB ve komünizm karşısında, ekonomik anlamda kapitalist siyasal anlamda liberal ABD ve etrafında toplanan Batı bloğu açısından ise İslam, Müslümanları Sovyet rejimine karşı harekete geçirmek için itici güç olarak kullanılmak istenmiştir. Soğuk savaş süresince İslam’ın çift taraflı kullanımı, Soğuk Savaş döneminin sonlanmaya başlaması ile birlikte; Orta Asya halklarının kimlik tasarımının ana belirleyicilerinden biri durumuna gelmiştir. Bir başka ifadeyle, Sovyet dönemi boyunca baskılanmış olan İslam, Sovyet sonrası dönemde Orta Asyalı bireylerinin inanç ve kültüre ilişkin farklılıklarını tanımlamak üzere devreye girmiştir. Ne var ki; Sovyet dönemi boyunca dinin eğitimden ibadete her boyutta yasaklanmış ve hatta sınırlandırılmış olması, toplumsal düzeyde derinleşmesini engellediğinden bu yeni kimlik tasarımı, çoğunlukla yerel dini liderler eliyle aktarılan sınırlı ve yorumsal dini bilgiler kanalıyla biçimlenmiştir. Temel dini bilgilerin aktarım ve dolaşımındaki bu bozukluk, radikal dini grupların bölgede kök salmasını kolaylaştırmıştır. Dini radikalizmin bölgede varoluşunda; siyasi nedenler, bireysel durum, dini politik hedefler, toplumsal nedenler ve felsefi nedenler önemlidir. Orta Asya’daki dini radikalizmin varlığında tüm bu nedenler etkili olmakla birlikte bölgenin özel koşulları da bulunmaktadır. Bu koşullar nüfusun yapısı ve her ülkenin az da olsa farklılık gösteren tarihsel koşullarıdır. Orta Asya ülkeleri içerisinde radikal dini grupların en az etkili oldukları ülke Kazakistan’dır. Bu durumun iki nedeni bulunmaktadır. Birincisi Kazakistan’ın kişi başına düşen milli gelir oranının diğer ülkelere oranla hayli yüksek olması, diğeri ise Kazakistan nüfusunun homojen olmayışı olarak gösterilebilir. Radikal unsurların Özbekistan’da Tacikistan ve Kırgızistan’dan daha fazla varlık gösterebilmeleri, radikal unsurların fazlalığının sadece ekonomik geri kalmışlıkla açıklanamayacağını göstermektedir. Temel amacı Orta Asya ülkelerindeki dini radikalizmin temel nedenlerinin ele alınması olan bu çalışmada; Orta Asya’da İslam ele alınmış, dini radikalizm açıklanmış ve bölgedeki dini radikalizmin nedenleri üzerinde durulmuştur. Araştırmada tarihsel ve betimsel araştırma yöntemleri kullanılmıştır. Kitap, makale, internet kaynakları, dergi vb. yazılı kaynaklar ile araştırmacıların gözlemlerinden yararlanılmış olup; bilgi işleme aracı olarak sosyal bilimlerde kullanılan nitel ve nicel bilgi işleme yöntemi esas alınmıştır.
Loading...
