Toplumsal cinsiyet kalıpları arasında kadın erkek fark etmeksizin hayatımızın her alanında en çok karşılaştığımız konulardan biri Mobbingin kelime anlamını “psikolojik şiddet, yıldırma, bezdirme, rahatsız etme, çalışanın ruhen rahat çalışmasına müsaade etmeme” olarak açıklayabiliriz. Türk Dil Kurumu, mobbing kavramının karşılığı olarak “bezdiri” kelimesini belirlemiş ve bezdirmek fiilini “iş yerlerinde, okullarda vb. topluluklar içinde belirli bir kişiyi hedef alıp, çalışmalarını sistemli bir biçimde engelleyip huzursuz olmasına yol açarak yıldırma, dışlama, gözden düşürme” olarak ifade etmiştir.
İş yaşamı konusunda, Türkiye Cumhuriyeti’nin de taraf olduğu uluslararası sözleşmeler bulunmaktadır. En yaygın adıyla ILO olarak bilinen Uluslararası Çalışma Örgütü ve bu örgüt tarafından yayınlanan çeşitli pozitif düzenlemeler yer almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin de taraf olduğu sözleşmeler bugün iç hukukta yerini bulmakta ve İş Hukukuna kaynaklık etmektedir.
Mobbing; ülkemizin taraf olduğu AB sosyal şartının 26.maddesi, ILO prensipleri, İnsan Hakları Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları sözleşmesi hükümlerine göre bir insan hakları ihlalidir.
Uluslararası ve ulusal mevzuat hükümleri gereğince psikolojik mobbing adli bir suç olarak kabul edilmektedir. İlgili mevzuat hükümlerine göre;
Medeni Kanun
Madde 24- Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, hâkimden, saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir. Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kılınmadıkça, kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır.
İş Kanunu
Madde 5 İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım yapılamaz. İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz. İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
AB SOSYAL ŞARTI
Madde 26 – Onurlu çalışma hakkı Akit Taraflar, tüm çalışanların onurlu çalışma haklarının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla işverenlerin ve çalışanların örgütlerine danışarak, 1-Çalışanların işyerinde ya da işle bağlantılı cinsel taciz konusunda bilinçlenmesi, bilgilenmesi ve bunun engellenmesini desteklemeyi ve çalışanları bu tür davranışlardan korumaya yönelik tüm uygun önlemleri almayı;
2-Çalışanların birey olarak işyerinde ya da işle bağlantılı olarak maruz kaldıkları kınanılacak ya da açıkça olumsuz ya da suç oluşturan, yinelenen eylemler konusunda bilinçlenmesi, bilgilenmesi ve bunların engellenmesini desteklemeyi ve çalışanları bu tür davranışlardan korumaya yönelik tüm uygun önlemleri almayı taahhüt ederler.
6098 sayılı Türk Borçlar psikolojik taciz kavramı, Kanunun işverenin işçiyi koruma borcunu düzenleyen ve işverene işçiyi gözetme borcu getiren 417’nci maddesinde “İşçinin kişiliğinin Korunması” başlığı altında düzenlenmiştir.
Maddeye göre;
-İşveren, hizmet ilişkisinde işçinin kişiliğini korumak, saygı göstermek ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni sağlamakla ve bu kapsamda özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları için olduğu gibi bu tür tacizlere uğramış olanların da daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
Mobbinge maruz kalan kişi itibarını kaybetmekte ve bunun sonucunda işten ayrılmak zorunda kalmaktadır. Mobbing kasıtlıdır ve demografik özellikleri ne olursa olsun herhangi bir kişiye maruz kalınabilir. Mobbing’in 6-15 ay arasında ciddi etkileri vardır ve 29-46 ay arası maruz kalındığında kalıcı etkileri olabilir. Bu nedenle, bir müdahale kesinlikle gereklidir.
Mobbinge Örnek Davranışlar Nelerdir?
- Sabahları günaydın dersiniz cevap alamazsınız.
- Geç kaldığınızda diğer arkadaşlarınıza sergilenen tutumdan çok daha farklısı ile karşılaşırsınız.
- Başarılarınızda takdir edilmezsiniz.
- Olası hatada suçlanır, sebep gösterilirsiniz.
- Fiziksel ya da zihinsel ağır işler yapmaya zorlanırsınız.
- Arkanızdan kötü konuşulur, diğer çalışanların sizinle iletişimi yasaklanır.
- Özel bir işiniz yoktur. En başından hayır deme hakkınız elinizden alınmıştır, her an her işe koşturulursunuz.
- Kapasitenizden daha basit işlerle görevlendirilirsiniz, sürekli görev tanımınız değiştirilir.
- Resmi tatillerde mesai ücreti almadan çalıştırılırsınız ve öyle günlerde hiçbir işiniz olmasa dahi üstünüzün keyfine kalan, “artık çıkabilirsiniz” sözünü işitmeyi beklersiniz.
- Sağlık problemleriniz olduğu zamanlarda bile izin almakta zorlanırsınız veya dışarıda özel bir işiniz vardır fakat açıklamak istemiyorsunuzdur, sorgulanırsınız.
- Emeğinizin çok altında bir ücrete çalıştırılırsınız, eskiden var olan yan haklarınız sebepsizce kaldırılır.
Tüm bu süreçler yaşanırken kendimizi ifade etmede zorluklar yaşayabilir kendimizi güçsüz savunmamız hissedebilir güçsüz gözükmemek için mücadele etmeye devam edebiliriz. Mobbinge maruz kalmanın birçok nedeni vardır ancak bunun en önemli nedeni bireyin parlak bir geleceğe sahip olabilmesi, aynı zamanda zeki ve duyarlı olması ve durumlara farklı açılardan bakabilmesidir. Bu koşullar zorbayı motive edecektir. Yargısız, bencil ve rekabetçi davranışlar sergileyen bu kişiler, mobbing mağdurunun inzivaya çekilmesine ve izole olmasına neden olacaktır. Bazıları bunu kolayca atlatabilir. Bazıları da bu sorunu kişisel çabalarla aşmaya çalışır. Güvensizlik hissi, başka bir işte çalışma isteği, işe gitme zorluğu, mesleğe olan inancın kaybolması, diğer insanlarla iletişimin bozulması, tükenme hissi, pişmanlık ve hırs bu rahatsızlıklardan bazılarıdır.
Cinsiyeti ne olursa olsun herkes, çıkarlarını en iyi şekilde düşünen bir yönetici ile güvenli, saygılı, sağlıklı ve teşvik edici bir ortamda çalışmayı hak eder. Mağdur olmuş birçok çalışan, köprüleri yakma veya geleceklerini tehlikeye atma korkusuyla yaşadıklarını asla paylaşmıyor. Buna karşılık, bu, zorbalığı devam ettirir ve çoğu durumda daha da kötüleştirir. Mobbing sonrası gidilecek çok yer bulunmaktadır. İlçe İnsan Hakları Kurulları, Türkiye İnsan Hakları Derneği, Çalışma ve Sosyal İşler, Meclis, Anayasa Mahkemesi, BİMER, Ombudsman, Kamu Görevlileri Etik Kurulu bu durumda başvurulacak yerler arasındadır. Bu makamlara başvurular doğrultusunda e-posta, kamera kaydı gibi deliller sunulabilir. Bu aşamadan sonra haksızlığın ispatlanması halinde iş sözleşmesinin feshi, kıdem tazminatı veya manevi tazminat talep edilebilir. Ayrıca, işverenin yasal eşitlik vaadine dayanarak, işveren aleyhine toplu tazminat davası açılabilmektedir.
Kaynakça
https://www.ekinlaw.com/is-hayatinda-mobbinge-maruz-kalan-nasil-bir-yol-izlemeli/.
