Bilimsel Makale Okuma Yöntemi

Bilimsel makaleler stratejik okuma yöntemleriyle beraber okunduğunda daha verimli bir okuma süreci gerçekleştirilmektedir. Makale okurken ayrılan sürenin yönetilmesi, makalenin kapsamının anlamlandırılması noktasında uygun yöntemleri keşfetmek önemlidir. Bu noktada ilk olarak bilimsel bir makalenin net olarak anlaşılması ve hedeflenen amaca uygun olarak değerlendirilmesi için şu sorulara cevap aranmalıdır:

• Makale bütününde hangi sorulara yanıt vermektedir?
• Makalenin ana teması/fikri nedir?
• Makalede varılan sonucu destekleyen noktalar nelerdir?
• Makalede elde edilen veriler/bulgular gerçekten sonuçları desteklemekte midir?
• Makalenin bulguları ve sonuçları birbiriyle örtüşmekte midir?
• Makalenin sonuçları nasıl sentezlenmiştir?

Satish Keshav tarafından oluşturulmuş olan “Üç Geçişli Yaklaşım (The Three-Pass Approach)” stratejik bir makale okuma yöntemi olarak literatürde yer almaktadır. Üç Geçişli Yaklaşım’ın temel fikri; makaleyi baştan sona düz bir metin gibi okumamak bunun yerine üç geçiş aşamasında makaleyi okuyarak değerlendirmektir. Her geçişin kapsadığı bir hedef vardır ve temel amaç bu hedeflere ulaşmaktır. Her geçiş, belirli hedeflere ulaşmakta ve bir önceki geçişin üzerine inşa edilmektedir. İlk geçiş, makaleyi okuyan kişiye makale hakkında genel bir fikir vermektedir. İkinci geçiş, kağıdın içeriğinin kavranmasına olanak tanımakta ancak bu makalenin ayrıntılarına henüz bu geçişte ulaşılmamaktadır. Son olarak üçüncü geçiş, makalenin derinlemesine anlaşılmasına, anlamlı hale getirilmesine aracılık etmektedir. Dolayısıyla bu aşamayla beraber makalenin bütün detayları erişilebilir ve anlaşılır hale gelmektedir.

Birinci Geçiş: Makaleyi kuşbakışı görmek adına yapılan hızlı taramayı kapsamaktadır. Bu geçiş aşaması yaklaşık olarak 5-10 dk sürmekte ve aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:

1. Başlık, özet ve giriş dikkatlice okunur.
2. Bölüm ve alt bölüm başlıkları okunur ancak diğer her şeyi göz ardı edilir.
3. Sonuçlar okunur.
4. Daha önce okunan literatür zihinsel olarak işaretlenir ve makalenin literatürüne bakılır.

İlk geçişin sonunda şu beş tür soru yanıtlanabilmelidir:

1. Kategori: Bu makalenin türü nedir? (Derleme, araştırma vs.)
2. Bağlam: Bu makale başka hangi çalışmalarla ilgilidir? Hangi teorik temeller kullanılmıştır?
3. Doğruluk: Makalede sunulan varsayımlar geçerli görünmekte midir?
4. Katkılar: Makalenin literatüre sunduğu ana katkılar nelerdir?
5. Açıklık: Makale iyi yazılmış mıdır?

Bu sorulara verilen yanıtlara göre ya daha fazla okumamak seçilebilir ya da okuma eylemi sürdürülebilir.

İkinci Geçiş: Bu geçişte makale daha dikkatli okunmalıdır Okurken kilit noktalar not alınabilir ya da paragraf aralarında yorumlar yapılabilir. Şu adımların takip edilmesi yararlı olacaktır:

1. Makalede yer alan tablo, şekil, grafik, şema, resim gibi ögeler dikkatli bir şekilde incelenir. Bu ögeler, bulgular hakkında genel bilgileri vermektedir.
2. Daha fazla okumak için ilgili okunmamış, literatürde araştırılmamış kaynaklar işaretlenmelidir. Çünkü bu makalenin teorik arka planı hakkında bilgi edinilmesini sağlamaktadır.

İkinci geçiş Keshav’ın önerisine göre 1 saat kadar sürmektedir. Bu geçişten sonra, makalenin içeriği net bir şekilde kavranabilmektedir. Bu noktadan itibaren makalenin ana teması/fikri destekleyici cümlelerle beraber farklı bir kişiye anlatılır hale gelinebilir.

Üçüncü Geçiş: Makalenin tam olarak anlaşılması gereken geçiş aşaması burasıdır. Bu geçiş detaylara büyük bir özen gösterilmesini gerektirmektedir. Bu geçişte çalışmanın eksik kaldığı noktalar tespit edilebilir, bu eksiklerin nasıl giderilebileceği düşünülebilir. Bu geçiş, yeni başlayanlar için yaklaşık dört veya beş saat ve deneyimli bir okuyucu için yaklaşık bir saat sürebilir. Üçüncü geçişin sonunda, makalenin yapısal ve içeriksel özellikleri net bir şekilde anlaşılır hale gelmelidir. Zayıf ve güçlü yönleri belirlenebilir, eksik alıntılar, olası sorunlar tespit edilebilir.

Not: Bu yazı hazırlanırken Satish Keshav’ın “Bir Makale Nasıl Okunur” başlıklı çalışmasından yararlanılmıştır.

Kaynakça: Keshav, S. (2007). How to Read a Paper. ACM SIGCOMM Computer Communication Review, 37(3), 83–84.