Kitap Künyesi: Bolat, K (2020) Osmanlıda Paşalar ve Padişahlar 1421-1520 Sultanların Gölgesinde İktidar Mücadelesi , İstanbul, Ötüken Neşriyat
Analizini yaptığımız kitap, 1421-1520 yılları arasında 99 yıllık bir dönemini yani sırasıyla II. Murad (1421-1444, 1446-1451), II. Mehmed (1444-1446, 1451-1481), II. Bayezid (1481-1512), I. Selim (1512-1520) dönemlerini ve paşaların birbirileriyle çatışmalarını anlatıyor. Kitabın yazarı Çankırı Karatekin Üniversitesi Tarih Bölümünde Doktora Öğrencisi Kasım Bolat’tır. Bolat’ın diğer çalışmaları Osmanlı Siyasi ve Müessese Tarihi, Harp Tarihi, Balkan Savaşları, Çatalca Muharebesi’dir. Kasım Bolat’ın Fatih Üniversitesi’nde iken yazmış olduğu yüksek lisans tezi ise Balkanlardan İstanbul’a Türk Göçleri 1877-1890 ( Turkish migrations from the Balkans to Istanbul 1877-1980) ‘dir.
Kitabın giriş kısmında ilk önce Köprülüzade Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın II. Viyana Kuşatmasındaki bozgunu sonucunda o zaman ki paşaların nasıl sevindiğini anlatarak bizleri hem bilgilendirmeye hem de şaşırtmaya başlıyor. Çünkü tarih okuyan nesil II. Viyana Kuşatmasının hem Türk Tarihi hem de Türk Savaş Tarihi için önemi büyüktür. Böylece bizler için üzücü bir olayın o dönem ki paşalar için mutlu bir olay olduğunu anlıyoruz. Kasım Bolat bu kitabında 4 padişah 35 konu başlıkla yazmıştır. I. Mehmet Çelebi’nin ölümüyle başlayan kitap Yavuz Sultan Selim döneminin en önemli veziriazamı olan Piri Mehmet Paşa ve kitabın yazarı Son Sözü ile biter.
II Murat döneminde başlıca alt konuları Paşaların Akıl Oyunları ve II. Murad’ın Cülusu, Buhranların Başlangıcı (1439-1444);
II. Mehmed döneminde başlıca alt konuları Sultan Mehmed’den Ebü’l Feth’e, İstanbul’un Fethi ve ”Allahın Lanetine Uğrama” Korkusu, Çandarlı Halil Paşa’nın Katli Meselesi, Şehzade Mustafa’nın Ölümü
II. Bayezid döneminde başlıca alt konuları Bayezid ve Cem’in Taht; Paşaların ise Güç Mücadelesi, Yenişehir Muharebesi’ne Doğru (20 Haziran 1481) , II. Bayezid’in ”Şark Meselesi” ve Paşalar, Şahkulu Baba Tekeli İsyanı, 1511
I. Selim döneminde başlıca alt konuları Şehzade Selimşah’dan Yavuz Sultan Selim’e, Amasya Vak’ası, Sahipkıran’ın Ahdi; İntikam Vakti, Şark Seferiden Mısır Seferine ve son olarak Yavuz ve Örnek Bir Vezir Profili Olarak Piri Mehmed Paşa’dır.
Bu kitapta Bolat, ”Kitap ve Tezler” ve ”Makaleler ve Ansiklopedi Maddeleri” olarak ikiye ayırmıştır. Kitap ve Tezler başlıca Aşıkpaşazade’ye ait Tevarih-i Al-i Osman, Franz Babinger’e ait Fatih Sultan Mehmed ve Zamanı , Mikhael Doukas’a Tarih: Anadolu ve Rumeli 1362-1462, Feridun Emecen’ e ait olan Fetih ve Kıyamet 1453, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi 1300-1600, Osmanlı Klasik Çağında Siyaset , Halil İnalcık’a ait olan Devlet-i Aliyye cilt I,II,III,IV , aynı zamanda Abdülkadir Özcan’ın hazırlamış olduğu Kanunname-i Al-i Osman başlıca kullanırken; Makaleler ve Ansiklopedi Maddeleri ‘nde genellikle Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi‘ndeki maddeleri kaynak kullanırken İsmail Erünsal’ın İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi’nde yayınlanan ”Fatih Devri Kütüphaneleri ve Molla Lütfi Hakkında Birkaç Not”, Halil İnalcık’ın Speculum’da yayınlanan Mehmed the Conqueror (1432-1481) and His Time, Feridun Emecen’e ait İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yayınlarında yayınlanan ”Hukuki Bir Tartışmanın Tarihi Zemini; İstanbul Nasıl Alındı?” Çağatay Uluçay’ın Yeni Tarih Dünyası’nda yayınlanan II. Bayezid’in Kızı Fatma Sultanın Kocası Çapkın mıydı?” İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Türk Tarih Kurumu’n Belleten dergisinde yayınlandığı Fatih Sultan Mehmed’in Ölümü (Cesedin Kokması, Oğulları Arasında İlk Mücadele) başlıca makaleleri ve tezlerini kaynak olarak kullanmıştır.
Bu kitap; ”Osmanlıyı Dirilten Savaş: Varna” makalesini yazarken yaptığım kaynak taramada önüme çıkan en önemli eserdir. Akıcı bir dilde yazılan kitap yeri geldiğinde Osmanlıca metinlerini kullanılmıştır. Benim bu kitapta beğendiğim en cümle ”Eğer padişah sen isen, devletimizi müdafaa etmek için gelin ve eğer padişah ben isem, sana emrediyorum, derhal ordumuzun başına geçin ve emrime itaat edin.” cümlesinin aslında tarihe yanlış aksedildiğini gerçeği Kemalpaşazade’nin 6. Defterinde yer alan ”Eger bu diyarun şehriyarıysan gel vilayetüni himayet eyle ve raiyyet olmağa rağbet itdün ise anun hükmüni riayet eyle; Sultan-ı zamanun da davetine icabet idüp emr-i vacibü’l kabüline itaat eyle” cümlesidir.
Bu kitapla alakalı diğer çalışmalar İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Osmanlı Tarihi Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri hakkında Bir Mukaddime İle Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan İstanbul’un Fethine Kadar ve İstanbul’un Fethinden Kanuni Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar kitapları, Robert Mantran’ın Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Editörü Sina Akşin’in Türkiye Tarihi 5 Cilt, Halil İnalcık ‘in Devlet-i Aliyye 4 Cilt ve Prof. Dr. Ali Muhammed Sallabi’ye ait olan Osmanlı Tarihi kitabı da incelemeye kayda değer incelemedir.
Böylece Osmanlı İmparatorluğu’nun hem en çalkantılı dönemini hem de devletten imparatorluğa nasıl evirildiğini bizlere dolu dolu anlatan bu kitap 99 yıllık yol haritasını bizlere göstermiş oluyor.
